Kiedy zmarł Ulrich Roeckner?

Do tej pory nie udało się ustalić, kiedy zmarł Ulrich Roeckner oraz co działo się z nim w ostatnich latach życia. Pewnych informacji dostarczają zachowane w jego spuściźnie koperty. W 1970 roku mieszkał w Völklingen, pod adresem Kreuzbergstraße 7, gdzie znajdowało się nadleśnictwo, w którym nadleśniczym (?) był jego syn, Eberhard Roeckner. Pod ten sam adres trafił też list zaadresowany do Gustava Roecknera.

Ulrich Roeckner, Völklingen, Kreuzbergstrasse 7.

Oberforstmeister Roeckner, Völklingen, Forstamt Kreuzbergstrasse.

Gustav Roeckner, Völklingen, Kreuzbergstrasse 7.

Forstmeister Eberhard Roeckner, Völklingen, Kreuzbergstrasse 7.

Srebrna Odznaka Honorowa Służby Wiernej Ulricha Roecknera

Nie znam poglądów politycznych Ulricha Roecknera. Nie wiem, jaki był jego stosunek do nazistów. Na pewno był – jak na oficera – stosunkowo wrażliwym człowiekiem. Nie wyklucza to jednak poparcia dla nazizmu — istnieje kilka przesłanek, że go popierał. Z jego dokumentów i biblioteki wynika, że w trakcie II wojny światowej wspierał wysiłek wojenny oraz interesował się postępem techniki wojskowej.
U. Roeckner był w trakcie I wojny światowej oficerem szczycieńskich strzelców, a jeszcze wcześniej służył w Batalionie Strzelców Gwardii. Byli oficerowie strzelców zazwyczaj charakteryzowali się silnym nacjonalizmem, przywiązaniem do monarchii, często nie uznawali demokracji, czyli Republiki Weimarskiej. Żołnierze szczycieńskiego batalionu strzelców nie wzięli udziału w rewolucji 1918/19 roku w Niemczech. Często wstępowali do Freikorpsu (Wolnego Korpusu), który miały za zadanie zwalczać rewolucję.
Wśród pamiątek po U. Roecknerze zachowało się trochę przedmiotów z okresu III Rzeszy. By obraz tego człowieka był w miarę pełny, trzeba – i warto – je tu również pokazać.

Wódz, dekretem z dnia dzisiejszego, nadleśniczemu Ulrichowi Roecknerowi z Blieskastel, w uznaniu 25-letniej wiernej służby, nadaje Srebrną Odznakę Honorową Służby Wiernej.
Berlin, 26 lipca 1941 r.
Minister Stanu i Szef Kancelarii Prezydialnej Wodza i Kanclerza Rzeszy
podpis: Meissner

Srebrna Odznaka Honorowa Służby Wiernej (Treudienst-Ehrenzeichen in Silber) to odznaczenie cywilne ustanowione w 1938 roku w III Rzeszy. Było nadawane za 25 lat wiernej służby w urzędach państwowych, służbach publicznych, a także w sektorze prywatnym, jako uznanie dla lojalności i oddania. Odznaczenie to było elementem systemu honorowego nazistowskich Niemiec, a na jego rewersie widniał napis „Für treue Dienste” („Za wierne służby”).

Dowód osobisty Ulricha Rocknera

Dowód osobisty Ulricha Rocknera z czasów Wolnego Miasta Gdańska, wystawiony w Oliwie w 1921 roku. 

Dowód osobisty nr 4794. Ważny jako dokument zastępczy paszportu. Oliwa, dnia: 6 czerwca 1921. Ważny do: 5 grudnia 1921. Nazwisko: Rockner. Imię: Ulrich. Obywatelstwo: Wolne Miasto Gdańsk. Poprzednie obywatelstwo: Królestwo Prus. Od kiedy: 10.01.1920. Zawód: aplikant służby leśnej. Stałe miejsce zamieszkania: Oliwa, ul. Różana 29. Aktualny adres pobytu: Oliwa, ul. Różana 29. Data urodzenia: 20 czerwca 1887. Miejsce urodzenia: Pfeilswalde (obecnie nadleśnictwo Strzałowo w powiecie mrągowskim, w gminie Piecki).

Sylwetka: średnia, włosy: jasny blond, oczy: niebieskie, kształt twarzy: duża, znaki szczególne: blizna na prawym policzku. Podpis właściciela: Ulrich Rockner.

Na odwrocie dowodu znajdują się różne adnotacje; przedłużenia ważności, wizy oraz zgody na wyjazd i przejazd. 

1. Oliwa - dom rodzinny Ulricha Roecknera.

2. Exlibrisy Ulricha Roecknera.

3. Oliwa - śladami Ulricha Roecknera.

4. Garde-Schützen-Bataillon.

5. Oliwa - ullica Różana 29.

Borki Wielbarskie

Borki Wielbarskie istniały już jako wieś szkatułowa w 1703 roku. W 1728 roku znajdowała się tam zaledwie jedna chałupa. Mimo tak skromnego zaludnienia, miejscowość przetrwała i została ponownie zorganizowana na mocy królewskiego zezwolenia z 4 sierpnia 1796 roku. Zgodnie z planem radcy domenalnego von Röblau, teren 55 włók (1 włóka to 16,8 ha) podzielono pomiędzy dwunastu osadników. Leśniczy Gelach otrzymał podwójny przydział, pozostali otrzymali po pięć włók magdeburskich. Osadnicy pochodzili z Trzcianki, Szyman, Jabłonki i Trelkowa. Po upływie dziesięciu lat wolnizny byli zobowiązani do płacenia czynszu w wysokości dwóch talarów i 40 groszy od włóki.

W 1796 roku rozpoczęto na bagnach Łatana prace melioracyjne. W 1804 roku zakończono wznoszenie budynków: domów, stodół i stajni. W 1841 roku było tu już 16 gospodarzy, a obszar wsi obejmował 1738 mórg i 129 prętów pruskich. 
Jeszcze w XVIII wieku wzniesiono szkołę. Nowy budynek szkolny zbudowano w 1900 roku. W połowie XIX wieku, na południe od wsi, założono cmentarz.
W 1934 roku, z inicjatywy szczycieńskiego starosty, przeprowadzono regulację Wałpuszy, dzięki czemu znacząco zwiększono wydajność łąk.
16 lipca 1938 roku dotychczasowa nazwa wsi – Borken bei Willenberg – została zmieniona na Borkenheide.
W styczniu 1945 roku jeden mieszkaniec wsi został wywieziony na Wschód, a podczas ucieczki zginęły trzy osoby. W trakcie wojny poległo czterech mieszkańców.
Warto tu wspomnieć, że we wsi zachowała się dawna leśniczówka, wzniesiona w konstrukcji ryglowej (z muru pruskiego), która od 1986 roku wpisana jest do rejestru zabytków.

Borki Wielbarskie - zdjęcie z 1915 roku. 

Borki Wielbarskie - drewniana chałupa. 

Borki Wielbarskie - cmentarz ewangelicki. 

1. Borki Wielbarskie - cmentarz.

4 sierpnia 1386 roku lokwano Pasym

Początki Pasymia związane są z wsią kościelną (jednak, wbrew temu, co zazwyczaj podaje się w literaturze, niezałożoną przez biskupów warmińskich) o nazwie Heinrichswalde (Henrykowo). Wieś tę lokowano nie wcześniej niż w 1381 roku. Jeszcze w latach osiemdziesiątych XIV wieku (około 1383 r.) rozpoczęto budowę zamku w pobliżu wsi Heinrichswalde. Dowodem na to są zakładane w tym okresie w okolicy Pasymia wsie służebne: Tylkówko (1383 r.), Burdąg i Brajniki.

Pasym został lokowany 4 sierpnia 1386 roku z inicjatywy komtura elbląskiego Zygfryda Walpota von Bassenheim i od jego nazwiska przyjął swoją pierwotną nazwę – Bassenheim. Średniowieczny Pasym był silnym założeniem obronnym, w skład którego od początku wchodziły: zamek, kościół oraz mury obronne. Budowę pasymskiego kościoła rozpoczęto więc wraz z budową zamku, a zakończono w 1391 roku.

W trakcie wojny trzynastoletniej, w lutym 1454 roku, mieszczanie pasymscy opanowali zamek. Nie radząc sobie z grasującymi pod murami zaciężnymi krzyżackimi, zdecydowano się ściągnąć do miasta polską załogę. Przez całą wojnę Pasym, pomimo krzyżackich podchodów, pozostał wierny Polsce. Krzyżacy odzyskali miasto dopiero w 1467 roku na mocy postanowień II pokoju toruńskiego.

5 marca 1520 roku pod Pasymiem pojawił się hetman Jakub Sęcygniewski, dowodzący silnymi oddziałami jazdy. To wystarczyło, by miasto – wbrew wcześniejszemu stanowisku – skapitulowało i oddało się w polskie ręce.

W 1547 roku rezydujący na zamku w Szczytnie starosta Hans von Schertwitz udzielił księciu Albrechtowi pożyczki. W ramach zastawu otrzymał m.in. pasymski zamek, który stał się prywatną rezydencją rodziny Schertwitzów. W 1583 roku wybuchł pożar, który strawił niemal całe miasto – ocalały jedynie kościół, zamek i kilka budynków.

W 1615 roku wygasła pasymska linia rodu Schertwitzów, a zamek ponownie stał się własnością książęcą. W 1616 roku miasto odkupiło zamek, po czym został on rozebrany. Z materiałów pozyskanych z rozbiórki wzniesiono ratusz. Zamek znajdował się naprzeciwko kościoła, w północno-wschodniej części miasta. W XVIII wieku na terenie pozamkowym wzniesiono koszary dla miejskiego garnizonu, a w latach 70. XIX wieku kościół katolicki.

W 1657 roku Pasym został spalony i splądrowany — rzekomo przez najazd tatarski, choć w rzeczywistości był to najazd polski.

Widok Pasymia z połowy XVII wieku według Ch. Hartknocha, Alt- und Neues Preussen, 1684.

Ze zbiorów M. Rawskiego.

Oliwa - ullica Różana 29

Oliwa, ulica Kwietna – przed wojną Różana 29. Tędy przechodził do i z rodzinnego domu Ulrich Rockner. Opublikowana poniżej pocztówka pochodzi z jego albumu. W tym budynku mieszkali pracownicy zatrudnieni najpierw w kuźnicy, a później w młynie Ribbenhammer.

Uzdrowisko klimatyczne Oliwa. Motyw z ulicy Różanej.

Pocztówka z albumu Ulricha Roecknera. 

Verlag Fritz Feindner, Oliva.

Nasz ogród przy ulicy Różanej 29. Po prawej stronie — chata należąca do naszej posesji. (Po 1920 roku została sprzedana przez mamę Rudolfowi. Później odsprzedana przez Rudolfa, a następnie rozebrana i zastąpiona innym domem.)

A przechodzień to jakiś nieznany urzędnik leśnictwa.

Tłumaczenie: Joanna Lipa.

Oliwa. Ul. Kwietna. 

Garde-Schützen-Bataillon

W latach 1894–1909 Ulrich Roeckner uczęszczał do gimnazjum w Bydgoszczy, a następnie do Gimnazjum Realnego św. Jana w Gdańsku. W latach 1909–1910 odbył jako jednoroczny ochotnik służbę wojskową w Garde-Schützen-Bataillon (Batalionie Strzelców Gwardii) w Lichterfelde. Z tego okresu zachował się kubek od menażki sygnowany „G.S.B.”, książeczka z wynikami strzelania oraz korespondencja do rodziców.

Po odbyciu służby wojskowej rozpoczął studia w Wyższej Szkole Leśnej w Eberswalde (Forstakademie Eberswalde), które ukończył 16 sierpnia 1913 roku. Jeszcze w trakcie studiów, w 1912 roku, U. Roeckner trafił do Szczytna, do 1. (Wschodniopruskiego) Batalionu Strzelców im. grafa Yorcka von Wartenburga na przeszkolenie, czego potwierdzeniem jest również zachowana w jego spuściźnie korespondencja do rodziców.

Obie wymienione tu jednostki wojskowe (bataliony) należały do elitarnych.

1. Oliwa - dom rodzinny Ulricha Roecknera.

2. Exlibrisy Ulricha Roecknera.

3. Oliwa - śladami Ulricha Roecknera.

Oliwa - śladami Ulricha Roecknera

Moja ostatnia wycieczka po Oliwie nie była standardowa. Chodziłem śladami leśnika i oficera szczycieńskich strzelców – Ulricha Roecknera. Między innymi miałem okazję spojrzeć na jeden z funkcjonujących nad Potokiem Oliwskim młynów z perspektywy, jaką miał, robiąc zdjęcie U. Roeckner.

Młyn (folusz) w tym miejscu istniał już przed 1594 rokiem. Od 1613 roku mełł zboże. Początki zachowanego do dziś budynku sięgają 1874 roku. Obecnie nieczynny, mełł jeszcze na początku XXI wieku.

Potok Oliwski i młyn. W tle widoczna katedra oliwska.

Zdjęcie pochodzi z albumu Ulricha Roecknera i prawdopodobnie zostało wykonane w okresie I wojny światowej.

Staw młyński na Potoku Oliwskim. W tle młyn. 

Oliwa, ul. Spacerowa 18. Młyn.

Z historii szczycieńskich ulic

W okresie międzywojennym na zachód od nowych koszarach wytoczono ulicę noszącą obecnie imię Kazimierza Pułaskiego, przy której wznoszono domy jednorodzinne z ogrodami, między innymi dla kadry oficerskiej. Do dnia dzisiejszego część tych domów zamieszkana jest przez rodziny związane z kadrą, ale już polskiej szkoły milicyjnej. Ulica ta została nazwana na cześć najbardziej lubianego i szanowanego oficera szczycieńskich strzelców, uczestnika bitwy pod Tannenbergiem, a w trakcie II wojny — generała Huberta Gercke. W kierunku miasta od ulicy tej odchodziła uliczka, którą nazwano Lahna Strasse (obecnie ul. Łódzka). Natomiast od wschodu z koszarami graniczyła zabudowana małymi, jednorodzinnymi domkami Orlauer Strasse (ul. Orłowska, obecnie ul. Władysława Broniewskiego). Nazwy tych ulic upamiętniały Łynę i Orłowo w powiecie nidzickim, gdzie w dniu 23 sierpnia 1914 roku głównie szczycieńscy żołnierze przyjęli na siebie atak przeważających oddziałów rosyjskich. Ich zadaniem było powstrzymanie Rosjan po to, by dać czas pozostałym oddziałom niemieckim na przegrupowanie. Zadanie, pomimo olbrzymich strat i śmierci dowódcy batalionu Ernsta Weigelta, zostało wykonane, co umożliwiło odniesienie zwycięstwa w słynnej bitwie pod Tannenbergiem. Po pierwszej wojnie światowej w szczycieńskiej jednostce funkcjonował kult bohaterów spod Łyny i Orłowa, a znajdujące się w obu tych wsiach cmentarze wojenne stały się nekropoliami strzelców i były przez szczycieńskich żołnierzy systematycznie odwiedzane do końca II wojny światowej. Główna ulica, przy której znajdowały się koszary, nosiła nazwę Wiener Strasse. W ten sposób upamiętniono — symbolicznie — pomoc Wiednia w odbudowie zniszczonego w trakcie I wojny światowej miasta.

Szczytno, ul. Huberta Gerckego. Rok 1938. Zdjęcie ze zbiorów M. Rawskiego. 

Szczytno, ul. Huberta Gerckego. Rok 1938. Zdjęcie ze zbiorów M. Rawskiego. 

Szczytno, ul. Huberta Gerckego. W tle szczycieńskie koszary. Rok 1939. 

Zdjęcie ze zbiorów M. Rawskiego. 

Szczytno, obecnie ul. Kazimierza Pułaskiego.

Szczytno, ul. Władysława Broniewskiego.

Cmentarz wojenny w Orłowie. Grób dowódcy szczycieńskich strzelców, majora Ernsta Weigelta.

Exlibrisy Ulricha Roecknera

W szkicowniku Ulricha Roecknera zachował się projekt ekslibrisów wykonany przez niego w czasie pobytu w niewoli francuskiej w 1919 roku. Projekt ten znajduje się na ostatniej wykorzystanej stronie szkicownika. Oprócz tego w szkicowniku znajdują się dwa wydrukowane ekslibrisy.

Żołnierze ze Szczytna we Francji

W kampanii francuskiej szczycieński batalion, który był częścią 2. Pułku Piechoty (Infanterie-Regiment 2.), początkowo, razem z 11. (Wschodniopruską) Dywizją Piechoty, stanowił rezerwę zgrupowania armii. Później, przez Maubeuge i Cambrai, dotarł do Lille, gdzie brał udział w walkach. Następnie, ścigając Francuzów, dotarł do Amiens. Wkrótce potem, w pobliżu Saumur, przeprawił się przez Loarę. Z Thouars dywizja trafiła do Bordeaux, którego okolice miała zabezpieczać. Batalion został wówczas rozmieszczony między Roquefort a Mont-de-Marsan, a następnie w St. Jean-de-Luz. W marcu 1941 roku wrócił do Prus Wschodnich, w okolice poligonu w Stabławkach.

Ze szkicownika Ulricha Roecknera

Ze szkicownika Ulricha Roecknera

Rysunki znajdujące się w szkicowniku powstały w okresie niewoli, do której U. Roeckner trafił pod koniec wojny, w 1918 roku, i przebywał w niej do 23 lutego 1920 roku. Przetrzymywano go w obozie jenieckim dla oficerów w Tuluzie.

Jednak między innymi prezentowany tu rysunek świadczy o tym, że U. Roeckner miał więcej szkicowników i rysowaniem zajmował się również przed wojną. W zachowanym szkicowniku znajduje się kilka wyrwanych kartek pochodzących z wcześniejszych szkicowników.

II. 1913. Kaufmann aus dem Balkanlande.

1. Oliwa - dom rodzinny Ulricha Roecknera.

Szczytno - Spółdzielnia Mieszkaniowa „Odrodzenie”

1 sierpnia 1960 roku zarejestrowano w Szczytnie Spółdzielnię Mieszkaniową „Odrodzenie”. Jej pierwszym prezesem został Bronisław Mackiewicz.
W lipcu 1974 roku podpisano w Szczytnie akt erekcyjny nowego osiedla, któremu postanowiono nadać nazwę „Osiedle XXX-lecia PRL-u”. Osiedle bloków z wielkiej płyty spółdzielnia „Odrodzenie” zaczęła stawiać na nieuzbrojonym terenie, na którym znajdowały się łąki i ogródki działkowe. Zanim rozpoczęto budowę, teren trzeba było przede wszystkim skanalizować. Prace nad tym się przeciągały i zostały wykonane bardzo niestarannie.
Budowę pierwszych bloków rozpoczęto jesienią 1976 roku, a oddano je do użytku na przełomie lata i jesieni 1978 roku. Jednak ich lokatorzy nie byli do końca szczęśliwi z przydzielonych im mieszkań — narzekali na błoto, niewywożone śmieci oraz złe traktowanie ze strony władz spółdzielni.
Główna ulica, przy której stały, otrzymała nazwę Fryderyka Leyka. Osiedle rozrastało się i wzniesiono na nim nawet największy w ówczesnym mieście sklep spożywczy.

Ulica Leyka. Fot. Andrzej Rzepecki.

Ulica Lanca. Zdjęcie ze zbiorów Zbigniewa Gołdy. 

Ulica Lanca. Zdjęcie ze zbiorów Zbigniewa Gołdy. 

Ulica Lanca. Zdjęcie ze zbiorów Zbigniewa Gołdy.