niedziela, 28 lutego 2016

Stachy - cmentarz

Stachy (Walkusz Wielbarska). W 1599-1600 r. istniała tu nad Wałpuszą kuźnia hutnicza. Następnie założono folwark, obok którego rozwinęła się wieś chałupnicza. W 1782 r. Stachy liczyły 11 dymów. W kolejnych dziesięcioleciach wieś się rozwijała i w wyniku melioracji powiększała się o nowe tereny. 
Wieś została całkowicie zniszczona i obecnie jej obszar porasta las. Natomiast na obszarze byłego folwarku utworzony został po wojnie PGR. 

Z dziewiętnastowiecznej mapy można wyczytać, że wieś nosiła nazwę Waldpusch, natomiast folwark nosił nazwę Stachen. 

Cmentarza nie znalazłem na żadnej archiwalnej mapie, a pozostałości wewnątrz ogrodzonego terenu nie przypominają cmentarnych. Skoro jednak „leśnicy” uważają, że cmentarz tam był to nie zamierzam z tym dyskutować. 

Źródło mapy: 
http://www.mapywig.org/m/German_maps/series/150K_Schroetter_Ost_u_West_Preussen/Schroetter-KvOWP_017_XVII_Allenstein,_Ortelsburg_1796-1802_RCIN_300.jpg






sobota, 27 lutego 2016

Popowa Wola - dwór i dworzec kolejowy

Popowa Wola założona została w XV w. W XVI należała do rodziny Kuechmeisterów i klucza dóbr rańskich. W rękach tej rodziny Popowa Wola była do połowy XVII w. Na początku XX wieku cześć ziemi w Popowej Woli wykupili Polacy. Ostatnimi właścicielami majątku byli (do 1945 r.) Friedrich Bellier de Launy i jego żona Margarete z domu Rogalla von Bieberstein. 
Szkoła we wsi istniała już w czasach Fryderyka Wielkiego. W trakcie I wojny światowej zniszczonych zostało w Popowej woli wiele budynków. 
W wiosce oprócz dworu z połowy XIX w., resztek parku zaprojektowanego przez Johanna Larasa są jeszcze dwa cmentarze z kwaterami wojennymi (jeden przy drodze do Rutkowa, drugi przy drodze do Kałęczyna). 





piątek, 26 lutego 2016

Trelkowo

Kościół ewangelicki, obecnie katolicki, z 1757 r. Wokół kościoła istniał cmentarz. Przy kościele zachował się grób pastora Michaela Specoviusa 05.09.1765 – 30.01.1846. 


Kościół / kapica chrześcijan baptystów. Świątynia wzniesiona w latach 1928 – 1929. 



W Trelkowie oprócz cmentarza przykościelnego są jeszcze dwie nekropolie. Główny cmentarz znajduję się na zachodnim krańcu wsi, na północ od drogi do Trekówka. Ogrodzony był pierwotnie kamiennym murkiem. Po brzegach obsadzony jest wiekowymi drzewami. Zachowały się 3 nagrobki z tabliczkami z czarnego szkła wykonanymi w warsztacie G. Leyka. Jeden ciekawy, uszkodzony, żeliwny krzyż. Cmentarz mocno zniszczony. Obecnie pozostały po nich tylko resztki. 


 Jeszcze do niedawna żeliwnych krzyży znajdowało się ich tu więcej. Na zdjęciu z 2001 widzimy jeden krzyż i resztki metalowego płotka. 







Na tabliczce zwisającej z poniższego krzyża dane i następująca sensacja. Frau Charlotte Neumann geb. Appel 29.08.1880 – 03.08.1924 Joh. 14. 19. Ich lebe und Ihr sollt auch leben (Ja żyję i wy żyć powinniście). 






Kwatery wojennej, pomimo tego, że jej przybliżona lokalizacja na cmentarzu była mi znana, szukałem kilkukrotnie. Pomogło dopiero wydrukowanie zdjęcia z Olsztyńskiej Strony Rowerowej. Okazało się, ze dwie pulpitowe tabliczki ze sztucznego kamienia zapadły się w ziemię i obrosły trawą do tego stopnia, że stały się niewidoczne. Więc gdyby nie zdjęcia z 2009 r. kwatera ta byłaby już nie do odszukania. 
W kwaterze spoczywają:
 GEFR. FRIEDR. PFAU, 1. ESK. DR. R. 1., † 29.8.1914
STEPHAN WLADIMIROW, 13. J. R. 158, † 13.6.1918