sobota, 30 lipca 2016

Waplewo

Przywilej lokacyjny dla Waplewa wydał w 1388 r. wielki mistrz Konrad Zöllner von Rotenstein. Nadał w nim Bartuschowi (Bartoszowi) 10 łanów. W zamian za to Bartusch był zobowiązany do wystawienia jednego zbrojnego z koniem za każdym razem, gdy zostanie do tego wezwany przez wielkiego mistrza i „jego braci”.
W 1392 r. wielki mistrz Konrad von Wallenrod braciom: Mikołajowi, Konradowi i Kacperkowi nadał w Waplewie 8 włók. Następnie w 1394 wielki mistrz Konrad von Jungingen nadał tu 8 włók niejakiemu Szymonowi. Obowiązki wszystkich tych nabywców ziemi były podobne do obowiązków Bartuscha. W zamian za dokonane nadania ziemi mieszkańcy Waplewa zapewniali więc zakonowi krzyżackiemu służbę zbrojną. 
W 1429 r. wielki mistrz Paweł von Russdorf odnowił w Szczytnie przywilej na 8 łanów synom Modena: Hanuszowi i Piotrowi. Ten sam mistrz odnowił przywileje na 8 łanów dla Klawki (syna Minawta), Materny i Macieja (synów Hanka) oraz dla Jana z Waplewa. Imiona i inne zapisy odnowionych przywilejów wskazują, że jednymi z pierwszych mieszkańców Waplewa byli Prusowie. 
W 1539 r. we wsi były 22 chałupy. Działała karczma, której książe Albrecht Hohenzollern nakazał sprzedaż wyłącznie piwa miejskiego z Pasymia, a gdyby go zabrakło, zamkowego. W 1642 r. we wsi było 12 gospodarzy, w większości noszących pruskie imiona i nazwiska.
W 1656 r. miał miejsce najazd polski, w trakcie którego zniszczony został Pasym, w Waplewie zniszczona została karczma należąca do Scherwitza. 
W 1782 r. w Waplewie były 23 chałupy, w 1817 r. było tu już 29 chałup i 167 mieszkańców. 

Waplewo w północno-zachodniej części posiada wewnętrzny plac w kształcie trójkąta. Natomiast w południowej części istniał staw, który obecnie jest zrośnięty. Nie widać go na mapach z XIX w. wiec prawdopodobnie został wykopany w związku z melioracją, która miała tu miejsce na początku XX w. 


W XIX  i pierwszej połowie XX w. na północny wschód od wsi stał wiatrak. 



Pozostałości wiejskiego stawu.


Szkoła istniała tu już w przed 1730 r. Zachował się budynek szkolny z czerwonej cegły z końca XIX w. Niektóre źródła, niezgodnie z prawda podają, że za szkołą znajduje się cmentarz z zachowanym starodrzewem. 


Budynek byłej szkoły. 


W środku wsi, pod dębem, stoi kapliczka z czerwonej cegły z początku XX w.


czwartek, 28 lipca 2016

Wawrochy - kwatera cywilnej ofiary I wojny światowej

Będąc dzisiaj na cmentarzu w Wawrochach udało mi się odkryć jeszcze jedną kwaterę wojenną. Spoczywa w niej cywilna ofiara I wojny światowej. Jest ona usytuowana na lewo od wejścia na cmentarz. 

HIER RUHT † AUGUST GWIASDA 30.8.1914 BEIM RUSSENEINFALL






Natomiast główna kwatera wojenna na tym cmentarzu wymaga pewnych prac porządkowych. Koniecznie trzeba wkopać w ziemię krawężniki. 


środa, 27 lipca 2016

Zamek krzyżacki w Pasymiu

Na temat początków Pasymia i istniejącego w nim niegdyś zamku krzyżackiego można przeczytać wiele nawzajem wykluczających się informacji. Mało kto sięga do najnowszych ustaleń związanych z tym tematem, dlatego postaram się je pokrótce przedstawić. 
Początki Pasymia związane są ze wsią kościelną (jednak wbrew temu co się podaje w literaturze nie założoną przez biskupów warmińskich) o nazwie Heinrichswalde (Henrykowo). Wieś tą lokowano w 1381 r. Jeszcze w latach osiemdziesiątych XIV w. (około 1383 r.) rozpoczęto obok wsi Heinrichswalde budowę zamku. Starsze opracowania podają, że budowa zamku rozpoczęła się dopiero po wojnie trzynastoletniej (1454–1466).

Pasym został lokowany 4 sierpnia 1386 r. z inicjatywy  komtura elbląskiego Zygfryda Walpota von Bassenheim i od nazwiska tego komtura przyjął swoją pierwotną nazwę – Bassenheim. Średniowieczny Pasym był silnym założeniem obronnym, w skład którego wchodził zamek, kościół i mury.
W trakcie wojny trzynastoletniej w lutym 1454 r. mieszczaństwo pasymskie opanowało zamek. Nie radząc sobie z grasującymi pod murami zaciężnymi krzyżackimi do miasta postanowiono ściągnąć polską załogę. Przez całą wojnę Pasym, pomimo krzyżackich podchodów, pozostał wierny Polsce. Krzyżacy odzyskali go w 1467 r. na mocy postanowień II pokoju toruńskiego.
5 marca 1520 r. hetman Jakub Sęcygniewski dowodzący silnymi oddziałami jazdy pojawił się pod Pasymiem. To wystarczyło, by miasto, wbrew wcześniejszemu stanowisku, kapitulowało. 
W 1547 r. rezydujący na zamku w Szczytnie starosta Hans von Schertwitz udzielił  księciu Albrechtowi pożyczki. Jako zastaw dostał między innymi pasymski zamek, który stał się prywatną rezydencją rodziny Schertwitzów. W 1615 r. wygasa pasymska linia Schertwitzów i zamek ponownie staje się własnością książęcą. W roku 1616 miasto odkupiło zamek, następnie go rozebrało, a z materiałów pozostałych z rozbiórki zbudowano ratusz.

Panorama Pasymia z dzieła C. Hartknocha, 1684 r. Ze zbiorów M. Rawskiego.

Zamek znajdował się naprzeciwko kościoła, w północno-wschodniej części miasta. W XVIII w. na terenie pozamkowym wzniesiono koszary dla miejskiego garnizonu. 17 września 1873 r., dokładnie w miejscu dawnego zamku, rozpoczęto budowę kościoła katolickiego. 


Kościół katolicki usytuowany w miejscu, w którym do 1616 r. stał krzyżacki zamek.

Na podstawie: J. Sikorski, Pasym. U genezy miasta i zamku, Rocznik Mazurski, tom VII/2003 r., s. 3-16.


wtorek, 26 lipca 2016

Kolonia - cmentarz ewangelicki

Cmentarz założony w połowie XIX w. Położony jest 260 m na zachód od wsi, po południowej stronie drogi do Świętajna.  Powierzchnia ok. 26 a. Cmentarz na trzy części dzielą dwie lipowe aleje. Jedna biegnie prostopadle od bramy i łączy się z drugą i dłuższą, biegnącą wzdłuż środka drugiej połowy cmentarza. Krzaki są na tym cmentarzu wycinane co kilka lat. Dzięki ostatniej, niedawnej wycince ponownie odsłonięte zostały 4 ciekawe i oryginalne kute krzyże. 
Około 1909 r. postanowiono z powodu przepełnienia zamknąć stary cmentarz  a nowy założono 800 m na zachód od wsi. Jednak z powodu bardzo uciążliwej piaszczystej drogi zrezygnowano z pochowków na tym nowym cmentarzu i ponownie zaczęto zmarłych grzebać na starym. 






poniedziałek, 25 lipca 2016

Lipowiec Mały - szkoła i grób z 1945 r.

Budynek byłej szkoły, wzniesiony na przełomie XIX/XX w. Na początku wsi, przy drodze z Lipowca, na terenie nieistniejącego gospodarstwa znajduje się grób ze stycznia 1945 r. Spoczywa w nim Gottlib Scharkowski. 





Omulewski Młyn

Pierwsza wzmianka o Omulewskim Młynie (Przysowie) pochodzi z 1742 r. Wówczas młynarz Gorący otrzymał przywilej na prowadzenie tartaku. W 1752 r. właścicielem Omulewskiego Młyna był już Gustaw Paulini. Rodzina Paulinich była właścicielem majątku do 1945 r. Obecnie znajduje się tu siedziba Leśnictwa Dębowiec. Młyn i reprezentacyjny budynek mieszkalny zniszczony został w 1945 r. W pobliżu zachowały się resztki cmentarza rodowego.

]





piątek, 22 lipca 2016

Cimna Dąbrowa - cmentarz ewangelicki

Cmentarz położony jest w lesie, 190 m na północny wschód od wsi. Powierzchnia ok. 23 a. Powstał w połowie XIX w. Niedawno został oczyszczony z krzaków i ponownie ogrodzony. Rosną na nim dwa wiekowe drzewa: przeznaczony do wycinki dąb i i również będący już w słabym stanie modrzew.
https://powiatszczycienskihistoria.blogspot.com/2016/07/ciemna-dabrowa-cmentarz_9.html
https://powiatszczycienskihistoria.blogspot.com/2015/07/ciemna-dabrowa.html
















czwartek, 21 lipca 2016

Opaleniec - kwatera wojenna na cmentarzu ewangelickim

Opaleniec – kwatera wojenna na cmentarzu ewangelickim. Prace przy tej kwaterze powoli dobiegają do końca. Można jeszcze osadzić stele, zebrać ściółkę z kwatery rosyjskiej czy tak jak to było oryginalnie, pomalować na czarno napisy na tabliczkach. Na jednej nietypowej tabliczce (WILHELM  HI..DERTMARK 5. L. ?. R. 4. ) ukazała nam się pod spodem sygnatura wykonawcy z Wielbarka. 
Poniżej pierwsza próba odczytania danych. Widać, że mamy tu do czynienia z poległymi w trakcie bitwy przasnyskiej. Na cmentarzu tym spoczywa 26 żołnierzy armii niemieckiej i 10? Żołnierzy armii rosyjskiej.
1 Stella
HIER RUHEN 
KAPUSTEI KALLINIEN ALEXIEF KAZARENKO 5. SIB. I. R. 15  † 18.7.1915
MIRONOW 2.15. SIB. I.R. † 17.7.1915
2. Stella
HIER RUHEN 
IWAN SASIHOSINIKOW
15./6. SIB. I. R. † 17.6.1915
GREGOR BEKISOIEFF
5./6. SIB. I.R. † 16.6.1915 
AZARKO UNBEK
5 UNBEK. RUSS. KRIEGER
HIER RUHT ALFRED HOSHELE 12. J. R. 125.
HIER RUHT GUSTAV KÖTTING 1. LOW. INF. BAT. BITTERFELD … † 13.2.1915
HIER RUHT RES. HERM. KUHNIKE 12. J. R. 44. † 24.6.1915
HIER RUHT GEFR. KORTH 5. KÜRAS. REGT. 2. 
HIER RUHT KÜR. STEINKRAUS  5. KÜRAS. REGT. 2. 
HIER RUHT RES. B(?)ARK 5 S. KÜRAS. REGT. 2. † 13.2.1915
HIER RUHT LDSTM. FRIEDR. SCHROIER 21. J. B. OSTERODE
HIER RUHT KREISSFREIW. HEIRICH A(?)RNOT 7. J. R. 45. † 12.6.1915
HIER RUHT LOSTM GUST. WIECHERT 31. DSTM. JNF. BATL. OSTERODE † 1915
HIER RUHT HO………… 7. J. R. ……………….
HIER RUHT WILHELM  HI..DERTMARK 5. L. ?. R. 4. 
HIER RUHT LDSTM. WILH. KLEMME 10 FUSIL. REGT. 33 † 18.6.1915
HIER RUHT WACHTM. GUST. PAWELZIK 3 FELDARTL. REG. 23.
HIER RUHT USTF IZ? RICHD. PAPPLAN 5 GD. REGT. ZUFUSS † 10.7.1915 
HIER RUHT ERS. RES. SCHWEINSERGER 9. R. J. R. 59. † 4.7.1915
HIER RUHT LDSTM. AUGUST ZSCHERNŸ 1 LOST. J. BATL. 61. † 29.6.1915
HIER RUHT GEFR. OAV. ESTERLIND 6 LANDW. J. R. 4. † 16.6.2015
HIER RUHT FUSIL. EMIL SCHULZE 10. FUSIL. REGT. 33. † 28.6.2015
HIER RUHT MUSK. RZ. MITTELSTEINER 7. J. R. 44. † 25.6.1915
HIER RUHT GREN. AUGUST ALESE 3. GREN. R. † 25.6.1915
HIER RUHT GEFR. M. MÜLLER 7. JAG. REGT. ZUPFD. † 8.4.1915
HIER RUHT FRIEDR. WINKELMANM 3.L. J. R. 52. † 15.3.1915
HIER RUHT FUSIL. PAUL PRUST 2 FUSIL. REGT. 34. † 15.6.195
HIER RUHT FUSIL. MARTIN GORKE 3. FUSIL. REGT. 34. † 15.6.195
HIER RUHT RES. FRZ. OLSCHEWSKI L. M. K. D. F. A. R. 73. † 29.5.1915
HIER RUHT FUSIL. ADOLF STEINBERG 1 FUSIL. R. 33. † 5.6.1915