niedziela, 26 czerwca 2016

Prusowy Borek - cmentarz

Cmentarz założony prawdopodobnie na początku XX w. Pierwotnie zlokalizowany w polach, obecnie znajduje się na skraju lasu. Położony jest ok. 260 m na północ od wsi. Powierzchnia ok. 7,6 a. Był to jeden z najbardziej zniszczonych cmentarzy na terenie gminy Szczytno. Zachował się tu tylko jeden zniszczony, przedwojenny nagrobek z danymi i jeden nagrobek z lat sześćdziesiątych. W 2012 roku cmentarz został uporządkowany, wycięto drzewa i krzaki. Przekształcono go, podobnie jak w przypadku kilku innych cmentarzy na terenie gminy Szczytno, w cmentarz komunalny. Stare ogrodzenie z betonowych słupków i sztachet zostało zastąpione nowym  z siatki. Tych betonowych słupków szkoda. Może to nie były jakieś cenne historyczne obiekty, ale były dosyć oryginalnymi i wcale nieźle zachowanymi elementami ogrodzenia, które można było ocalić. Co do samego ponownego otwarcia cmentarza to nie widzę w tym nic złego. Cmentarz niestety był zniszczony, rósł na nim już spory las. 

Takie ponowne otwieranie cmentarzy budzi czasem kontrowersje. Zdarzają się, przy okazji robienia porządków, przypadki niszczenia nagrobków i historycznej roślinności. Z tego co wiem coś takiego zdarzyło się na cmentarzu w Gawrzyjałkach (chociaż trudno obecnie ustalić w jakiej skali). Pojawia się też pytanie co się stanie ze starymi nagrobkami, gdy zacznie brakować miejsca? Myślę, że to będzie zależeć od miejscowej ludności. Najszybciej miejsca zacznie brakować w Rudce. Z tego co się orientuję mieszkańcom Rudki zależy na zachowaniu wszystkich historycznych nagrobków, więc o żadnym ich usuwaniu nie może być mowy. Problem jednak istnieje. Przez setki lat radzono sobie z nim w ten sposób, że ludzi grzebano na „kawałku” poświęconej ziemi. Gdy się rozłożyli chowano w tym samym miejscu kolejnych i tak bez końca aż na przełomie XIX/XX w. zwykli ludzie zapragnęli mieć trwałe nagrobki. Zmieniło się podejście do cmentarzy, a zwłaszcza do tego, co było na ich powierzchni. Dalej biedota chowana była wprost do piachu, ale przybywało solidnych nagrobków a wraz z tym ubywało miejsca.

Na funkcjonującym do początku XIX w. cmentarzu zlokalizowanym wokół kościoła ewangelickiego w Szczytnie spoczywa wiele pokoleń mieszkańców Szczytna i parafii. Mamy też niestety na terenie powiatu cmentarze, na których obecnie znajdują się sklepy czy parkingi. Mało kto wie, że w Szczytnie przed Halą Wagnera (od strony bloków) jeszcze na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych znajdował się cmentarz. W zasadzie dalej on się tam znajduje, tylko że pod ziemią. Zanikanie naziemnej części cmentarzy, rozpadanie się nagrobków jest czymś normalnym. Jednak w miarę możliwości nie powinno się tego procesu przyspieszać. Przyjęło się też, że niektóre cmentarze, kwatery i nagrobki (na przykład wojenne) należy otoczyć szczególną ochroną.

Jak postępować z licznymi cmentarzami mazurskimi? Zależy to od kilku czynników. Jeśli cmentarz jest zniszczony, założenie nie posiada ciekawej roślinności, a zachowane nagrobki nie przedstawiają wartości artystycznej, to nie ma najmniejszego problemu by go przekształcić w komunalny. Natomiast cmentarze o dużej wartości historycznej i artystycznej powinny być otoczone opieką odpowiednich instytucji. Wspomnę tu, że dwa najwartościowsze cmentarze w powiecie (cmentarze ewangelickie w Dźwierzutach i Pasymiu) są nadal czynne. Cmentarz ewangelicki w Dźwierzutach jest najstarszym czynnym cmentarzem. Jego początki sięgają XIV w. W przypadku cmentarzy mazurskich pamiętać też trzeba, że jest to pamiątką (miejsce pamięci) po ludziach, którzy kiedyś tu żyli, którzy tę ziemie opuścili i utracili. Z tego względu coś się tym cmentarzom od nas należy.

Na terenie powiatu szczycieńskiego mamy z okresu sprzed 1945 r. (nie licząc cmentarzy przykościelnych i miejskich) dwa przykłady opuszczenia z powodu przepełnienia starych cmentarzy i założenia w pobliżu nowych. Są to cmentarze w Kałęczynie i Ścięcielu (obecnie powiat przasnyski). Na pozostałych cmentarzach problem przepełnienia również występował. Obecnie radzimy sobie z nim na dwa sposoby: powiększamy cmentarz lub usuwamy groby, którymi nikt się nie opiekuje. Praktykuje się też pobieranie co 20 lat opłaty za miejsce. Gdy się jej nie wniesie nagrobek jest likwidowany. W grzebaniu zmarłych nigdy nie chodziło o to by wszyscy mieli wieczne nagrobki. Zmarłym do niczego nie są one potrzebne.

Pierwsze 7 zdjęć wykonanych zostało w 2006 r.  










piątek, 24 czerwca 2016

Zalesie - cmentarz rodowy

Zalesie istniało przed 1579 r. Początkowo funkcjonowało jako folwark należący do dób rańskich. W XVIII zmieniło właściciela i stało się samodzielnym dworem. W połowie XIX w. majątek był własnością rodziny von Massenbach. Przed II wojna światową było własnością państwową. W 1906 roku dotychczasowa nazwa Saleschen została zamieniona na Ingelheim. 

Neogotycki pałac został zbudowany w połowie XIX w. Wokół pałacu w zaprojektowany w 1865 roku przez Johanna Larassa park krajobrazowy. 

Po stronie południowo-zachodniej założenia znajduje się cmentarz rodowy. Pierwotnie połączony był on z założeniem parkowo-pałacowym alejka brzozową. Cmentarz usytuowany jest na niewielkim pagórku, którego centralnym punktem jest ogromny głaz narzutowy, który uznany jest za pomnik przyrody. 




czwartek, 23 czerwca 2016

Baranowo

Baranowo (zwane dawniej także Rutkowem) istniało już 1579 r. Pierwotnie znajdowało się 1 kilometr na północ od obecnej lokalizacji. Po wyludnieniu się, około 1696 r. wieś została ponownie założona w obecnym miejscu. Szkoła we wsi istniała już w czasach Fryderyka Wilhelma I.  W 1930 roku wybudowano nowy budynek szkolny.
W 1938 r. dotychczasowa nazwa Baranowem zmieniona została na Neufließ.
Po wojnie utworzono tu PGR.

Cmentarz usytuowany na południe od wsi. Otoczony lasami, pierwotnie znajdował się w polach i łąkach. 













poniedziałek, 6 czerwca 2016

Lipowiec - cmentarz ewangelicki

Cmentarz położony na południowo zachodnim krańcu wsi. Pierwotnie w polach, obecnie otoczony jest niewielkim lasem. Powierzchnia około – 76,5 a. Jest bardzo zacieniony. Częściowo zachowane ogrodzenie z siatki. Od bramy w głąb cmentarz prowadzi (młoda) świerkowa aleja. Na cmentarzu znajduje się niezlokalizowana, kwatera wojenna, w której pochowano 6 żołnierzy armii rosyjskiej poległych w 1914 r.  Zachowała się kwatera cywilnej ofiary wojny, w której spoczywa Wilhelm Knizia, zabity 31 sierpnia 1914 r. 





niedziela, 5 czerwca 2016

Szczytno - cmentarz katolicki

Cmentarz założony pod koniec XIX w. wraz z budową na Bartnej Stronie kościoła katolickiego. Zlokalizowany przy ulicy Kętrzyńskiego. Ostatni pochowek odbył się tu w 1960 r.