Wycieczka mieszkańców Giżycka do Jeziora Ublik

Wycieczka mieszkańców Giżycka (Lötzener) nad Jezioro Ublik. 12 czerwca 1938 roku. 
Zdjęcia ze zbiorów M. Rawskiego. 

Na szczycieńskim dworcu

Te trzy fotografie wykonano na szczycieńskim dworcu kolejowym na przestrzeni niespełna czterdziestu lat. Pierwsza powstała w trakcie I wojny światowej i pochodzi z albumu fotograficznego oficera 1. (Wschodniopruskiego) Rezerwowego Batalionu Strzelców – Ericha Ernsta Langego. Druga, z 1934 roku, przedstawia żołnierzy 2. Pułku Piechoty z Kętrzyna. Trzecia ukazuje żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego w latach 40.

Okres I wojny światowej. 

3 lutego1934 rok. Żołnierze z 2 Inf. Reg. z Kętrzyna (Rastenburga).

KBW, lata 40. XX w. 

Waldschlösschen Brauerei Allenstein

Żołnierze 2. Pułku Piechoty przy skrzynce piwa Waldschlösschen Brauerei Allenstein. Na fotografii znajduje się drewniana skrzynka na butelki z okresu II wojny światowej oraz zielone butelki zamknięte czerwonymi lub zielonymi porcelankami z napisem „WBA”. Na butelkach dostrzec można także krawatki. Browar „Waldschlösschen Brauerei Allenstein” został zakupiony w 1933 roku przez Waltera Dauma ze Szczytna wraz z bratem Wilhelmem z Malborka.

W zasadzie nie mam pewności, czy skrzynka widoczna na fotografii pochodzi z browaru WBA. Natomiast butelki znajdujące się w skrzynce z pewnością pochodzą z browaru WBA.

Fryderyk Leyk

17 sierpnia 1885 roku urodził się w Szczytnie Fryderyk Leyk, syn Bogumiła i Karoliny z Różyńskich. Szkołę podstawową rozpoczął w Lemanach, gdzie nauczyciel, gorliwie realizując polecenia władz, zakazywał mówienia po polsku nie tylko w murach szkoły, ale i poza nią. Z kolei szkoła w Szczytnie zapadła mu w pamięć znacznie lepiej — tamtejsi nauczyciele wykazywali większą tolerancję wobec języka polskiego wśród uczniów.
Po ukończeniu szkoły ojciec zapewnił mu praktykę u Karla Jaenikego, wydawcy Ortelsburger Zeitung. Po dwóch latach nauki drukarstwa ojciec skierował go do preparandy w Piszu — był to zakład przygotowujący do seminarium nauczycielskiego. Po zdanym egzaminie Fryderyk kontynuował naukę w seminarium w Szczytnie (obecnie Zespół Szkół nr 2). Z powodu choroby musiał powtarzać rok; nie chcąc tego robić, wbrew woli rodziców zrezygnował z edukacji, co łączyło się z opłatą 400 marek. Zostawszy powołanym do wojska, służył w I. batalionie 146. Pułku Piechotyp stacjonującym w koszarach Funka w Olsztynie, gdzie ukończył dwuletnią służbę jako podoficer. Po powrocie prowadził w Szczytnie skład papierniczy i księgarnię, a następnie założył podobny interes w Ełku.

W okresie I wojny światowej trafił na front w okolicach Olecka i nad Berezynę. Tam miał wyrażać swoje socjalistyczne i antywojenne poglądy, co doprowadziło do oskarżenia o defetyzm — ostatecznie uniknął wyroku śmierci dzięki interwencji radcy sądowego. W 1916 roku zwolniono go z wojska.

Fotografia przedstawia Fryderyka Leyka z okresu dwuletniej służby wojskowej w Olsztynie.

 Zdjęcie ze zbiorów W.M. Leyka. 

Po wojnie Leyk był jednym z pierwszych Mazurów, którzy działali po stronie polskiej w czasie przygotowań do plebiscytu. Jego aktywność ściągnęła uwagę niemieckich bojówek; w końcu, pod koniec sierpnia 1919 roku, zagrożony, musiał przedostać się przez „zieloną granicę” do Polski. W Warszawie włączył się w prace Komitetu Mazurskiego oraz Zrzeszeniea Plebiscytowego Ewangelików Polaków. 19 listopada 1919 roku powołał do życia Mazurski Związek Ludowy, zostając jego prezesem i jednocześnie wchodząc do zarządu Komitetu Mazurskiego.
W lutym 1920 roku, mimo nakazu aresztowania, powrócił na Mazury, by budować struktury Mazurskiego Związku Ludowego. Zaangażował się też w reaktywację Mazurskiego Banku Ludowego w Olsztynie. Wielokrotnie przemawiał na wiecach i spotkaniach plebiscytowych. Kilkakrotnie był pobity przez Niemców i jego życiu zagrażało poważne niebezpieczeństwo. Ważnym aspektem jego działalności było pisanie i wydawanie polsko i niemieckojęzycznych broszur i odezw dla Mazurów. Był redaktorem Masurische Volks‑Zeitung i pisał patriotyczne wiersze po niemiecku, publikowane następnie także po polsku. Mimo swojej aktywności, często spotykał się z brakiem wsparcia, a momentami wręcz ignorancją ze strony współpracowników przygotowujących plebiscyt.

Po niekorzystnym wyniku plebiscytu przeniósł się z rodziną do Torunia, gdzie pracował w zarządzie lasów państwowych. W latach 1924–1933 pracował w dyplomacji: w Lipsku, Essen i Strasburgu. W 1928 roku założył Związek Polskich Robotników Rolnych w Niemczech, będąc jego sekretarzem generalnym. Po pobiciach przez bojówki hitlerowskie powrócił do kraju, zatrudniając się w Ubezpieczalni Społecznej w Poznaniu.
W czasie II wojny światowej działał konspiracyjnie jako członek Polskiego Związku Wolności („Grom”) i kierował komórką „Akcja Mazurska”. Po wkroczeniu Sowietów zwrócił się do PKWN z memoriałem w Lublinie.
Po 1945 roku powrócił do Szczytna — początkowo pracował w Banku Ludowym, a później w Polskich Zakładach Zbożowych. Prowadził intensywną działalność społeczną i publicystyczną, pisał m.in. do Słowa na Warmii i Mazurach. Pełnił funkcje radnego PRN i WRN, prezesa wojewódzkich zarządów SL i PSL, a także członka Rady Naczelnej PSL; z tej ostatniej wystąpił po wyborach 1947 roku.
W 1956 roku został przyjęty do Związku Literatów Polskich. Autor wspomnień, wierszy i licznych artykułów. Odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł w Szczytnie 31 grudnia 1968 roku.

Fryderyk Leyk był jednym z najwibitniejszych, pro‑polskich działaczy mazurskich. Jednak jego działalność z pewnością nie zakończyła się sukcesem. Został, tak jak i inni działacze mazurscy, wykorzystany przez komunistyczne państwo polskie. Obecnie zarzuca mu się też, że niepotrzebnie poszedł na układy z komunistami. Trzeba jednak pamiętać, że łatwo jest po czasie wydawać oceny.

Szczytno – 1 Maja. Rok 1961.

W pierwszym szeregu, w środku — Fryderyk Leyk; po prawej — Józefa Wizorowa, pracownica 

WSO MO, była działaczka KPP.  Dalej Jan Lippert(?). W drugim szeregu — Walter Późny(?). 

Szczytno – 1 Maja. Rok 1961.

Jan Lippert(?), Józefa Wizorowa, Fryderyk Leyk, Walter Późny(?).

Rękopis Fryderyk Leka z 5 maja 1968 roku. 

Okolicznościowy kasownik: 

24 VI 1979 roku Święto Gazety Olsztyńskiej, F. Leyk - mazurski działacz plebiscytowy.

Fryderyk Leyk jest patronem jednej ze szczycieńskich ulic. Jednak wiszące na budynkach stojących przy tej ulicy tabliczki wskazują, że jest on tym patronem na przemian ze swoim ojcem - Bogumiłem.

Giżycko (Lötzen) - sanie motorowe

Giżycko (Lötzen). Na fotografii widoczni są m.in.: feldmarszałek Paul von Hindenburg, książę Joachim Pruski oraz kupiec Julius Joachim, który jako ochotnik służył na we flotylli motorowej zimą 1915 roku na Mazurach. Zdjęcie zrobiono przy warsztacie budowy sań motorowych. Wykonał je B. Krickhah, fotograf wojenny z Twierdzy Boyen.

General-Feldmarschall von Hindenburg.

Prinz Joachim in einer Werkstatt für Motorschlittenbau.

Kaufmann Julius Joachim Freiwilliger in der Motor Flottille im Winter 1915 Masuren.

Pułkownik Busse, komendant Twierdzy Boyen, z księciem Joachimem Pruskim na saniach motorowych na Jeziorze Niegocin koło Giżycka.

(Fot. Hohlwein & Gircke)

Zalepka listowa: Królewskie Gimnazjum w Ełku

Początki Królewskiego Gimnazjum w Ełku sięgają 1472 roku, gdy powstała tu szkoła parafialna, która od 1546 roku działało jako szkoła łacińska przygotowująca do studiów w Królewcu. W 1587 roku zyskała rangę szkoły prowincjalnej, a w 1599 roku – książęcej, co podniosło jej prestiż. Mimo wojen i epidemii w XVII wieku placówka przetrwała, choć w czasie wojny siedmioletniej (1756–1763) musiała zawiesić działalność. Przełom nastąpił w 1813 roku, gdy dzięki rektorowi Wollnerowi została podniesiona do rangi Królewskiego Gimnazjum.

W XIX wieku (1801–1900) cieszyła się dużym znaczeniem – działały chóry i związki uczniów, a absolwenci tworzyli aktywne stowarzyszenia. W 1913 roku stała się gimnazjum reformowanym, w 1924 roku powróciła do profilu humanistycznego, a od 1931 roku nosiła imię Ernsta Moritza Arndta. Wyróżniała się tym, że obok łaciny i angielskiego nauczano w niej języka polskiego. W latach 30. XX wieku (czyli ok. 1930–1939) została podporządkowana ideologii nazistowskiej, a w 1937 roku przekształcono ją w Oberschule, czyli średnią szkołę ogólnokształcącą o uproszczonym programie, dostosowanym do potrzeb reżimu. W 1941 roku budynek zamieniono na lazaret Wehrmachtu. Ostatecznie 20 października 1944 roku szkoła zakończyła działalność.

Po wojnie, od 1945 roku, gmach dawnego Królewskiego Gimnazjum w Ełku nadal pełnił funkcje oświatowe – najpierw jako Liceum Pedagogiczne i Studium Nauczycielskie, a później, od 1971 roku, jako Technikum Chemiczno-Spożywcze. Obecnie mieści się tam Zespół Szkół nr 1 im. Jędrzeja Śniadeckiego.

KÖNIGLICHES GYMNASIUM ZU LYCK

J. H. Lettmann, Allenstein

Firma Juliusz Ragowski została wpisane do rejestru handlowego 20 października 1910 roku. W 1913 roku kupiec J. Rogawski był w upasdłości. Jak widać na pokazanej tu kopercie w 1923 roku następcą J. Ragowskiego był już J. H. Lettmann. Jednak forma Julius Ragowski ostatecznie z rejestru handlowego skreslona została 7 sierpnia 1928 roku.

J. H. Lettmann, Allenstein (vorm. J. Ragowski), Gartenstrasse 13-14.

Obieg 16.07.1923.