Już na szczycieńskim zamku znajdowała się kaplica pod wezwaniem św. Anny. W 1485 roku u podnóża zamku wzniesiono drewnianą świątynię, której patronką została św. Katarzyna. Kościół ten spłonął podczas wojny z Polską prowadzonej w latach 1519–1521. Został odbudowany, również z drewna. Część historyków podaje, że już w 1485 roku kościół wzniesiono nie przy zamku, a w miejscu obecnego kościoła ewangelickiego. Jest to jednak nieprawdopodobne.
Początki reformacji w Szczytnie nie były łatwe. Miejscowy duchowny nie chciał przejść na luteranizm, za co został wtrącony do więzienia. Pierwszym duchownym ewangelickim był tu Stefan, a jego następcą został Stanisław. W połowie XVI wieku pastorem w Szczytnie był Polak – Nicklas Glitzner. Zdołał on w latach 1550–1555 wywalczyć dla parafii las, ziemię pod ogród oraz łąkę. Jednak przy tej okazji popadł w konflikt ze starostą, który doprowadził do jego odwołania. Od tego czasu kościół był właścicielem gruntów o powierzchni czterech łanów. To na tych, pozyskanych przez N. Glitznera gruntach, prawdopodobnie w latach 1578–1579 wzniesiono – w miejscu obecnego kościoła ewangelickiego – nową świątynię, która zastąpiła starą, rozpadającą się. Od tego czasu wokół kościoła funkcjonował także cmentarz, zamknięty dopiero w 1831 roku.
Jeszcze 10 lat po wybudowaniu kościół nie dorobił się porządnego dzwonu. W 1638 roku wraz z plebanią spłonął. Prace przy odbudowie ciągnęły się długo i w 1646 roku kościół nadal był w budowie, a nabożeństwa odbywały się w wielkiej sali zamku. 17 maja 1669 roku wybuchł pożar, w wyniku którego spłonął kościół wraz z plebanią i innymi zabudowaniami. W 1693 roku ludwisarz Hessing z Królewca dostarczył do kościoła w Szczytnie dwa dzwony. W 1700 roku do szczycieńskiej parafii należało około 2000 dusz. W związku z tak dużą liczbą wiernych, w niedziele miano głosić aż trzy kazania. Ponownie kościół spłonął 4 kwietnia 1698 roku. Ostatni raz ogień pochłonął świątynię w 1711 roku.
W latach 1715–1719 wzniesiono zachowaną do dnia dzisiejszego świątynię. Jej budowa trwała aż cztery lata, ponieważ była przerywana w wyniku częstych ucieczek robotników przed werbownikami z pułku Finkensteina, którzy porywali młodych ludzi do armii pruskiej biorącej w tym czasie udział w III wojnie północnej. Budowę kościoła prowadził mistrz murarski z Królewca – Metz, który jako wynagrodzenie otrzymał 600 talarów, 100 szefli zboża oraz 25 beczek piwa. Król przekazał na budowę 10 tysięcy cegieł, 20 tysięcy dachówek, 200 beczek wapna oraz drewno. Kościół miał 33 metry długości i 16 metrów szerokości. Wieża mierzyła natomiast 18 metrów wysokości. Wzniesiono go w stylu późnobarokowym. W świątyni mogło pomieścić się do 500 wiernych. W 1720 roku zainstalowano organy, które trzeba było naprawić już w 1765 roku. Po kolejnych naprawach, w 1862 roku zdecydowano się je rozebrać. Nowe organy zbudował organmistrz Terletzki. Poświęcono je w pierwszą niedzielę Adwentu tego samego roku. W 1907 roku instrument wyremontowano i wyposażono w nowy mechanizm.
Większy dzwon kościelny pękł i przez jakiś czas przechowywał go jeden z mieszczan. Dzwon został przetopiony przez J. Grossa z Królewca. Jednak odlew był złej jakości i w 1876 roku trzeba było go ponownie przetopić.
29 i 30 października 1834 roku, za zgodą króla Fryderyka Wilhelma III, w kościele odprawiono katolickie nabożeństwa.
W drugiej połowie XIX wieku przeszkodą dla dalszego rozwoju miasta były ciągnące się głównie na północny wschód od kościoła grunty kościelne. Kościół wkładał wiele wysiłku w ich zachowanie.
W 1873 roku utworzono drugie, a w 1919 roku trzecie stanowisko duszpasterskie. W 1910 roku do szczycieńskiej parafii, oprócz Szczytna, należały: Bartna Strona, Ochódno, Dębówko, Radosna Góra, Rudka, Młyńsko, Kaspry, Korpele, Lasy Korpelskie, Lemany, Małdaniec, Prusowy Borek, Ruski Bór, Romany, Siódmak, Sędańsk, Piece, Wałpusz, Czarkowy Grąd oraz Zielonka. Razem dawało to 9684 wiernych.
We wrześniu 1902 roku usunięto z wieży kościoła zegar miejski, który był wyposażony w trzy dzwony. Jeden z nich ufundował burmistrz Kowalski, drugi kupiec Link, a trzeci pochodził z zamku. Stary zegar zastąpiono nowym.
W latach 1906–1907 przeprowadzono gruntowny remont kościoła. Przebudowano między innymi spiczastą wieżę, której nadano zachowany do dziś wygląd. Odnowiono także ołtarz i ambonę. Główne wejście do kościoła, które wcześniej znajdowało się od strony ulicy, przeniesiono do wieży. 15 listopada 1907 roku odbyło się poświęcenie odnowionego kościoła.
Wieża sprzed przebudowy z lat 1906-1907.
Kościół i spalona pod koniec sierpnia 1914 roku plebania.
W sierpniu 1914 roku niemal całe miasto spłonęło w wyniku podpalenia i ostrzału artyleryjskiego wojsk carskich. Spłonęła wówczas również plebania, znajdująca się przy głównym skrzyżowaniu, a wraz z nią kościelne archiwum. Nową plebanię wybudowano w latach 30. XX wieku w pobliżu kościoła. W tym czasie wzniesiono również kotłownię i magazyn obok zakrystii. II wojnę światową kościół przetrwał bez większych zniszczeń. Jednak po wymianie ludności przestał być główną świątynią miasta i powiatu.
Ołtarz. Okres międzywojenny.
Pocztówka ze zbiorów M. Rawskiego.
Kościół przed I wojną światową i w okresie międzywojennym.
10 października 1970 roku wybuchł pożar, w wyniku którego spłonęły organy oraz częściowo zawalił się strop przy wieży. 29 kwietnia 1974 roku odbyło się nabożeństwo z okazji poświęcenia kościoła po zakończonym remoncie. Obecne organy zostały podarowane parafii w 2007 roku przez Helmuta Tuttasa.
Najważniejszym elementem wyposażenia kościoła jest barokowy ołtarz, wykonany w 1719 roku (odnowiony w 1773), prawdopodobnie w jednym z gdańskich warsztatów. Umieszczono na nim cztery figury ewangelistów, niżej dwie figury uosabiających cnoty ewangeliczne świętych niewiast, a także płaskorzeźby przedstawiające sceny Bożego Narodzenia, ukrzyżowania i zmartwychwstania. Wyróżnia się również ambona wsparta na rzeźbie przedstawiającej Mojżesza, ufundowana w 1719 roku przez pisarza miejskiego Christiana Fischera wraz z małżonką. W kościele można zobaczyć także barokową, wolnostojącą chrzcielnicę. Za ołtarzem umieszczono trzy duże tablice upamiętniające parafian poległych podczas I wojny światowej. Zachowały się również między innymi tablice ze spisem poległych w wojnie francusko-pruskiej (1870–1871).
Wymienić też trzeba jedyną zachowaną tablicę nagrobną znajdująca się w posadzce kościoła.Upamiętnia ona zmarłą w 1773 roku Barbarę Koneckin.
W trakcie I wojny światowej kościelne dzwony najprawdopodobniej zostały przetopione na cele wojskowe. Po wojnie, w 1921 roku na wieży zawisły trzy nowe dzwony odlane w firmie Ulrich &Weule.
W trakcie I wojny światowej dzwony kościelne najprawdopodobniej zostały przetopione na potrzeby wojskowe. Po zakończeniu działań wojennych, w 1921 roku, na wieży zawisły trzy nowe dzwony, odlane w firmie Ulrich & Weule. Widnieją na nich następujące napisy:
DIE LEBENDEN RUFE ICH
DIE TOTEN BEKLAGE ICH
ALLZEIT ZUR EHRE GOTTES
EHRE SEI GOTT IN DER HÖHE
UND FRIEDE AUF ERDEN
KOMMT, DENN ES IST ALLES BEREIT
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz