Zamek krzyżacki w Pasymiu

Na temat początków Pasymia i istniejącego w nim niegdyś zamku krzyżackiego można przeczytać wiele nawzajem wykluczających się informacji. Mało kto sięga do najnowszych ustaleń związanych z tym tematem, dlatego postaram się je pokrótce przedstawić. 

Początki Pasymia związane są ze wsią kościelną (jednak wbrew temu co się podaje w literaturze nie założoną przez biskupów warmińskich) o nazwie Heinrichswalde (Henrykowo). Wieś tą lokowano w 1381 r. Jeszcze w latach osiemdziesiątych XIV w. (około 1383 r.) rozpoczęto obok wsi Heinrichswalde budowę zamku. Starsze opracowania podają, że budowa zamku rozpoczęła się dopiero po wojnie trzynastoletniej (1454–1466).

Pasym został lokowany 4 sierpnia 1386 r. z inicjatywy  komtura elbląskiego Zygfryda Walpota von Bassenheim i od nazwiska tego komtura przyjął swoją pierwotną nazwę – Bassenheim. Średniowieczny Pasym był silnym założeniem obronnym, w skład którego wchodził zamek, kościół i mury.
W trakcie wojny trzynastoletniej w lutym 1454 r. mieszczaństwo pasymskie opanowało zamek. Nie radząc sobie z grasującymi pod murami zaciężnymi krzyżackimi do miasta postanowiono ściągnąć polską załogę. Przez całą wojnę Pasym, pomimo krzyżackich podchodów, pozostał wierny Polsce. Krzyżacy odzyskali go w 1467 r. na mocy postanowień II pokoju toruńskiego.

5 marca 1520 r. hetman Jakub Sęcygniewski dowodzący silnymi oddziałami jazdy pojawił się pod Pasymiem. To wystarczyło, by miasto, wbrew wcześniejszemu stanowisku, kapitulowało. 

W 1547 r. rezydujący na zamku w Szczytnie starosta Hans von Schertwitz udzielił  księciu Albrechtowi pożyczki. Jako zastaw dostał między innymi pasymski zamek, który stał się prywatną rezydencją rodziny Schertwitzów. W 1615 r. wygasa pasymska linia Schertwitzów i zamek ponownie staje się własnością książęcą. W roku 1616 miasto odkupiło zamek, następnie go rozebrało, a z materiałów pozostałych z rozbiórki zbudowano ratusz.

Panorama Pasymia z dzieła C. Hartknocha, 1684 r. Ze zbiorów M. Rawskiego.

Zamek znajdował się naprzeciwko kościoła, w północno-wschodniej części miasta. W XVIII w. na terenie pozamkowym wzniesiono koszary dla miejskiego garnizonu. 17 września 1873 r., dokładnie w miejscu dawnego zamku, rozpoczęto budowę kościoła katolickiego. 

Kościół katolicki usytuowany w miejscu, w którym do 1616 r. stał krzyżacki zamek.

Na podstawie: J. Sikorski, Pasym. U genezy miasta i zamku, Rocznik Mazurski, tom VII/2003 r., s. 3-16.