Plebania w Jerutkach

 26 stycznia 1813 roku na plebanii w Jerutkach zatrzymał się wielki książę Konstanty, brat cara Aleksandra I.

Wcześniej, w 1802 roku, na okolicznych polach odbyły się manewry wojskowe, w których uczestniczyła pruska para królewska – król Wilhelm III i jego żona Luiza. Aby zapewnić królewskim gościom odpowiednie warunki pobytu, przyspieszono budowę plebanii. Na jej podwórzu wzniesiono także drewnianą kuchnię i jadalnię. Podczas manewrów żołnierze zostali podzieleni na dwie grupy: jedną dowodził sam król, a drugą generał Günther. Już na początku ćwiczeń generałowi udało się otoczyć króla przy pomocy bośniackiej kawalerii. Król przyjął tę symboliczną "niewolę" bez gniewu. Wręcz przeciwnie – królowa Luiza, wyrażając uznanie dla generała, własnoręcznie przypięła mu tymczasową odznakę Orderu Orła Czarnego. Później syn generała Günthera przekazał odznaczenie do kościoła w Jerutkach.

W czasie wojen napoleońskich plebania gościła kolejnych znamienitych gości. W 1812 roku, w związku z wyprawą na Moskwę, w Jerutkach stacjonował bawarski pułk szwoleżerów, a na plebanii zatrzymali się francuscy generałowie Dubois i Thierry. Rok później, w 1813 roku, w ślad za uciekającą armią francuską przybył do Jerutek brat cara Aleksandra I, wielki książę Konstanty.

Dziś ten historyczny budynek, będący własnością Kościoła katolickiego, niestety popada w ruinę i wygląda o wiele gorzej niż na prezentowanych tu przeze mnie zdjęciach. Jego los wydaje się być już przesądzony.

Zaraz po opublikowaniu posta dowiedziałem się, że budynek ten ma być wystawiony na sprzedaż.

Kościół w Jerutkach

Jerutki założone zostały na wydartych lasu gruntach. W drugiej połowie XVII w. istniała tu smolarnia. 23 czerwca 1687 r. niejaki Ferariusz założył na 30 włokach, na prawie chełmińskim szkatułową wieś Jerutki. W imieniu księcia dokumenty związane z założeniem wsi wystawił wielki nadleśniczy von Manteufl. Feraiusz za 30 grzywien otrzymał 3 włóki sołeckie. Później Feraiusz za opłatą 100 guldenów polskich oraz roczny czynsz wysokości 20 grzywien otrzymał przywilej na prowadzenie karczmy z prawem browarnictwa. Po 7 latach wolnizny chłopi którzy się tu osiedlili zobowiązywali się płacić do szkatuły książęcej po 16 marek od włóki. Jeśli któryś z chłopów nie opłaciłby czynszu jego należność spadała na pozostałych. W 1701 r. Jerutki otrzymały na dotychczasowych warunkach dodatkowe 10 włók. 

Parafia w Jerutkach założona została w 1709 r. i była jedna z najrozleglejszych na Mazurach. Należały do niej Płozy, Piasutno, Wawrochy, Lipowiec, Świętajno i Olszyny.  Wraz z zakładaniem nowych wsi do parafii dodawano kolejne miejscowości. Dopiero pod koniec XIX w. w okolicach najbardziej oddalonych od kościoła w Jerutkach powstały nowe parafie. Pierwszym pastorem w Jerutkach był Johann Biegun. 

Pierwszy kościół w Jerutkach zbudowano prawdopodobnie w 1710 r. Według ówczesnych budynek ten bardziej przypomniał drewnianą szopę niż kościół. Była to świątynia tymczasowa, która po 24 latach rozebrano z powodu złego stanu technicznego.

Obecny kościół wzniesiono w 1734 r. w konstrukcji ryglowej za czasów pastora Michaela Sinagowitza. Konstrukcja z drewnianych belek wypełniona została cegłą, która następnie otynkowano na biało. W 1821 r. dostawiono od zachodu kwadratową więżę. Na jej szczycie zachowała się chorągiewka z właśnie taka datą. Prawdopodobnie budowę wieży poprzedził pożar, który w znacznym stopniu kościół uszkodził

Ołtarz główny wykonany został w latach 1737-1738 przez Michała Kapickiego, snycerza z Wielbarka. Kapicki wykonał też rzeźbę anioła chrzcielnego. 

W latach siedemdziesiątych XX w. władze Kościoła ewangelicko-augsburskiego postanowiły ten opuszczony i niszczejący budynek przekazać do Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku. Wówczas to cześć jego wyposażenia trafiła do Muzeum w Olsztynie. Ostatecznie przeniesienie kościoła nie doszło do skutku ponieważ zainteresowała się nim miejscowa społeczność katolicka. W 1981 r. kościół stał się własnością parafii katolickiej w Świętajnie. 

Plebania jest po kościele drugim najstarszym budynkiem w Jerutkach. Zbudowana została w latach 1801-1802.  W 1802 r. kwaterowała tu pruska para królewska. Kolejni ważni goście przebywali tu w trakcie wojen napoleońskich. W 1812 r., w związku z wyprawą na Moskwę, w Jerutkach stacjonował bawarski pułk szwoleżerów. Na plebani zatrzymali się wówczas francuscy generałowie Dubois i Thierry. W kolejnym roku zatrzymał się tu podążający za uciekającą armia francuską brat cara, wielki książę Konstanty.