Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Hertzberg. Pokaż wszystkie posty
Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Hertzberg. Pokaż wszystkie posty

środa, 29 stycznia 2025

30 stycznia 1662 roku lokowano Faryny

Faryny lokowano 30 stycznia 1662 roku na 60 włókach lasu. W dokumencie lokacyjnym teren przyszłej wsi nazwano dziczą. Lokatorzy: Wojtek Marczinzek i Paul Lasers z Kiełbonek wspólnie pełnili urząd sołtysa. Pozostali osadnicy otrzymali 5 lat zwolnienia z podatków. W drugiej połowie XVII wieku właścicielem karczmy był tu Casper Bieber, natomiast w połowie XVIII wieku Albert Maletius. W latach 60. XIX w. gospoda należała do Goronzego. W 1858 roku było tu już 80 dymów i 686 mieszkańców. Wieś rozwijała się dzięki bliskości granicy. W trakcie powstania styczniowego mieszkańcy terenów przygranicznych pomagali przemycać broń dla powstańców. Zajmował się tym między innymi kupiec Dorsch z Faryn. Faryny były siedzibą gminy, w skład której wchodziły również Wysoki Grąd, Borki Rozowskie, Kowalik, Kwiatuszki i Długi Borek. Wójtem od 1818 roku do 1919 roku był przedstawiciel rodziny Hertzberg. 

Pieczątki gminny w Farynach. Ze zbiorów M. Rawskiego. 

Dwór Hertzbergów znajdował się na północ od Faryn. W latach 1906–1910 liczący 900 mórg majątek Maxa Hertzberga został rozparcelowany. Należącą do niego gorzelnię zakupił z przeznaczeniem na mieszkania Michael Spriewald. Przed I wojną światową z gorzelni tej przemycano do Polski znaczne ilości wódki. W majątku już przed 1879 rokiem działała cegielnia. Hertzberg zachował dwór z sadem i zajął się rządzeniem gminą oraz zarządzaniem polowaniami. Związek Hertzberga z o wiele młodszą żoną nie układał się, i na skutek konfliktu kobieta odebrała sobie życie. Po tym tragicznym wydarzeniu Hertzberg wydzierżawił resztę majątku i w 1919 roku wyjechał z córką do Mrągowa. Prawdopodobnie przed 1900 rokiem gospodarz Tutas rozpoczął produkcję dachówek. Potrzebną do produkcji glinę pozyskiwał w lesie nieopodal wsi. Miejsce po jej wydobywaniu nazwano „Glinką”. Surowiec był tak dobrej jakości, że pozyskiwali go tu nawet garncarze z Rozóg. Zakład upadł przed 1914 rokiem, przegrał konkurencję z nowocześniejszymi cegielniami z Rozóg. Około 1900 roku w kamiennym domu, należącym wcześniej do rzeźnika Daniela, niejaki Makówka założył mleczarnię. Przed I wojną światową jej właścicielem był już August Pichottka. Jeszcze przed wojną A. Pichottka wybudował gospodę. Powojenne trudności gospodarcze zmusiły go do zamknięcia mleczarni. Po wybuchu I wojny światowej położone przy granicy Faryny patrolowali żołnierze niemieccy. Następnie pojawiły się patrole armii rosyjskiej. Jeden z takich patroli zabił leśniczego Horna. Na założonym w połowie XIX wieku cmentarzu wiejskim znajduje się kwatera wojenna, w której spoczywa żołnierz niemiecki Otto Bost (poległy 11.11.1914 roku) oraz trzech bezimiennych żołnierzy armii rosyjskiej. W 1915 roku, gdy ostatecznie niebezpieczeństwo rosyjskie zostało odsunięte od granic, a wojska niemieckie zajęły ziemie polskie, podjęto decyzję o budowie kolejki wąskotorowej ze Spychowa przez Faryny i Rozogi do Ostrołęki. W 1916 roku firma Goldstein z Górnego Śląska założyła w Farynach tartak. W trakcie wojny Rosjanie zniszczyli tu 6 budynków mieszkalnych i 14 budynków gospodarczych.

W. Kopaztz, Farienen Kr. Ortelsburg 19.5.95. J.R. 171 4.K. Nr. 1277
Nieśmiertelnik ze zbiorów znajomego kolekcjonera. 

W okresie międzywojennym we wsi działało kilkunastu rzemieślników. Spośród nich warto wymienić murarza Otto Pahlberga, który zajmował się również produkcją betonowych grobów. Faryny posiadały pocztę już przed I wojną światową. Pocztą, która wyposażona była w publiczny telefon, początkowo mieściła się ona w szkole. W 1933 roku do Faryn przybył Ernst Sawitzki, który wraz z żoną prowadził pocztę do 1945 roku. Szkoła w Farynach powstała już w połowie XVIII wieku. W 1800 roku uczęszczało do niej 70 uczniów. W XIX wieku drewniany budynek szkolny składał się z 2 klas i mieszkania nauczyciela. W 1900 roku był już za mały i dodatkowe pomieszczenia na klasy wynajęto od Agusta Lischewskiego. Nową szkołę w 1927 roku wybudowała firma Breyer z Rozóg. Składała się ona z 4 klas i mieszkań dla nauczycieli oraz budynków gospodarczych. W szkole znajdowała się też kuchnia, z której korzystały dziewczęta kontynuujące naukę. Przed I wojną światową gospody w Farynach prowadzili Adam Kolodzy, Curt Neumann i Rostek-Thiel oraz Pichotta, którego następcą po wojnie był Max Plewa. Po 1933 roku sklep spożywczy prowadził Gayk. W 1910 roku założono Ochotniczą Straż Pożarną. Johann Wiezorrek założył po 1918 roku klub sportowy. Jego uczestnicy grali głównie w piłkę nożną. Początkowo przeciwko niedzielnym rozgrywkom burzyli się starsi mieszkańcy. We wsi działał również Związek Kombatantów. 

W Farynach w 1877 roku urodził się Jan Biały, gromadkarz, autor artykułów drukowanych w szczycieńskim „Mazurze” i „Mazurskim Przyjacielu Ludu”, który prowadził tu polską bibliotekę. Zmarł w 1943 roku i został pochowany na wiejskim cmentarzu. Przed plebiscytem, 18 kwietnia 1920 roku, zwolennicy Polski próbowali razem z studentem teologii Ewaldem Lodwichem zorganizować w Farynach zebranie plebiscytowe. Strona niemiecka sprowokowała bójkę, w trakcie której trzech Polaków mocno znieważono. Winni trafili do aresztu. Ostatecznie w trakcie plebiscytu wszyscy mieszkańcy wsi oddali swoje głosy za Niemcami. 

Grób Jana Białego na dawnym cmentarzu ewangelickim w Farynach. 

W 1939 roku w Farynach było 113 gospodarstw i 857 mieszkańców. W trakcie wojny zbiegłym polskim robotnikom przymusowym pomagał Gustaw Duda z Faryn. Po wkroczeniu do wsi żołnierze Armii Czerwonej zabili 3 osoby. 13 mieszkańców Faryn poległo służąc w Wehrmachcie, jeden uznany jest za zaginionego.

Grusß aus Farienen, Südostpr. Gasthaus Max Plewa. Schulgebäude.

Rachunek wystawiony przez stolarza Emila Sawitzkiego z Faryn, rok 1942. 
Ze zbiorów M. Rawskiego.