Burzowe dni Niemiec Wschodnich

Kolejna prasowa relacja ze zniszczonego Szczytna. . Październik 1914 roku.

W przedziale z żołnierzami jechałem do Szczytna. I raz po raz prosili o gazety! Ostatnią, którą miałem przy sobie, porwał młody berliński księgarz – rezerwista – który został wcielony między saperów i nie czuł się tam zbyt dobrze. Na stacjach pomiędzy Olsztynem a Szczytnem tłoczyli się zatroskani ludzie przy pociągu, pytając: „Czy nadchodzi Rus?” – „Kiedy przyjdzie Rus?” Przed pierwszą klęską w sierpniu Szczytno, wraz z przyłączonym przedmieściem urzędniczym, liczył około 9000 mieszkańców. Teraz wszyscy są rozwiani jak wiatr, a jedynie w biedniejszej części tej dzielnicy pozostało jeszcze kilka rodzin. Rosjanie bowiem trzy miesiące wcześniej w tej proletariackiej dzielnicy niemal wcale się nie panoszyli i tylko pobieżnie złupili! Mimo to również mieszkańcy Szczytna spakowali swoje rzeczy i siedzieli gotowi do ucieczki, obawiając się, że wraz z nadejściem zimy może nastąpić nowy najazd – wszak co chwila pojawiały się plotki o zbliżającym się wrogu. (Były rodziny, które już od kilku dni wędrowały tułaczo od miejsca do miejsca). Ale nade wszystko: Szczytno, spalone i zburzone ostrzałem, leżało w przerażająco żałosnym stanie, a w razie nowego najazdu mogło się powtórzyć jeszcze gorsze nieszczęście.
Często zauważono, że kobiety były mniej przerażone niż mężczyźni. W Szczytnie doszło do tego, że powtarzano głośno: kobiety, o ile tylko nadarzy się sposobność, zostaną – tak jak to było już w sierpniu w części przypadków – uprowadzone!
Według doniesienia Wolff’schen Telegraphenbureau z 13 listopada, w rejencji królewieckiej zostało całkowicie lub w większości zniszczonych 2142 budynków; dotyczy to głównie powiatów Gerdauen, Wehlau, Friedland, Preußisch-Eylau, Rastenburg, Labiau. Z okręgu gumbińskiego jak dotąd nie ogłoszono żadnego zestawienia strat, chociaż właśnie tam byłoby to bardzo ważne. – I aby powrócić do rejencji królewieckiej: również w poszczególnych miastach (Tapiau, Neidenburg, Hohenstein, Allenburg, Domnau itd.) wkrótce powinny być podane oficjalne liczby strat.
W Szczytnie kupcy sporządzili zestawienie szkód spowodowanych przez Rosjan. Według ich danych 70% domów jest całkowicie zniszczonych! A mianowicie: 132 budynki mieszkalne, 178 budynków gospodarczych, 414 gospodarstw domowych. Ponadto 11 mieszkańców Szczytna zostało zabitych (zastrzelonych lub zadźganych), a 22 uprowadzono – wśród nich także kilka kobiet i dzieci.
W ostatnich tygodniach często mówiono o belgijskim mieście Leuven (Löwen) i o tym, że określa się je mianem „martwego miasta”. Ale i Szczytno w Prusach Wschodnich zasługuje na to miano.
Georg Davidsohn, Vorwärts Berliner Volksblatt Central-Organ der Sozialdemokratie Deutschlands. 1914 rok.

Marktplatz in Ortelsburg.