Lazaret w Muszakach

W 1915 roku, w związku z I i II bitwą przasnyską, w Muszakach funkcjonował lazaret. Możemy jedynie przypuszczać, że wykorzystywał on różne budynki we wsi, w tym kościół. Rannych umieszczano również w namiotach. Do lazaretów w Muszakach oraz innych miejscowościach położonych na zapleczu frontu trafiali ciężej ranni, dla których dalszy transport mógłby stanowić zagrożenie. Pozostałych wywożono pociągami sanitarnymi w głąb Niemiec. Żołnierzy, którzy zmarli z powodu odniesionych ran, chowano w specjalnie wyznaczonej kwaterze na cmentarzu przy kościele ewangelickim. Polowy lazaret w Muszakach nosił w maju 1915 roku numer 11 i był prowadzony przez służbę sanitarną VI Korpusu, który wchodził w skład Grupy Armijnej Gallwitz.

Do dziś znana jest mi tylko jedna korespondencja z tego lazaretu — wysłana 28 maja 1915 roku przez starszego szeregowego rezerwy z 125. Pułku Piechoty, Ernsta Kocha, do jego rodziców.

W kwaterze wojennej w Muszakach spoczywa co najmniej dwóch żołnierzy ze 125 Pułku Piechoty:

Musk. Karl Leibsch 5 / I. R. 125 † Juli 15

Hptm. Herm Hinsler 7 / I. R. 125 1915

Poszukuję innych pamiątek związanych z tym lazaretem: zdjęć, korespondencji, stempli. Może ktoś posiada takie materiały w swoich zbiorach? Będę wdzięczny za każdą informację.

Stempel:

IV. ARMEE-CORPS. SANITÄTSWESEN. FELDLAZARETH No. 11.

IV Korpus Armijny. Służba Sanitarna. Szpital polowy nr 11.

Muszaki, 28 maja 1915 r.

Drodzy Rodzice!

Wciąż jeszcze jestem tutaj. Ogólnie czuję się dobrze, tylko trochę się nudzę. Mam na stopie opatrunek z plastra, żeby mieć lepsze podparcie. Jeśli będziecie mi robić sznurowane buty (polowe), to proszę, dołóżcie od razu wkładki na płaskostopie, ponieważ – jak wiecie – mam do takich stóp skłonności.

Napiszcie proszę także wkrótce.

Serdeczne pozdrowienia dla Was wszystkich w domu.

Wasz Ernst

Ze zbiorów M. Rawskiego. 

Lazaret w Szczytnie

Lazaret w Szczytnie funkcjonował niemal przez całą wojnę, z wyjątkiem ostatnich dni sierpnia 1914 roku. Być może został też ewakuowany w listopadzie, gdy wojska rosyjskie podeszły pod Szczytno. Dopiero w 1915 roku rozpoczęto leczenie żołnierzy rannych w walkach na terenie północnego Mazowsza. Żołnierze ci przebywali między innymi w szczycieńskim szpitalu. Lazaret urządzono również w kościele baptystów oraz prawdopodobnie w innych budynkach.

W maju 1915 roku szczycieńska prasa poinformowała, że mieszkańcy Pasymia i kilku okolicznych wsi podarowali dla lazaretów w Szczytnie, Wielbarku i Opaleńcu ponad 3 tysiące jajek.

29 lipca 1915 roku szczycieński lazaret wizytowały cesarzowa Augusta Wiktoria oraz małżonka następcy tronu, księżniczka Cecylia Augusta.

Częstą pamiątką po tym lazarecie jest korespondencja przebywających w nim żołnierzy, na której widnieje pieczątka: Brief-Stempel Reservelazarett Ortelsburg Abt. I i Abt. II. Ten drugi oddział funkcjonował w szpitalu.

Niestety, kwatera wojenna na cmentarzu ewangelickim, gdzie chowano zmarłych w lazarecie, została zdewastowana. Na swoim miejscu nie zachował się w całości żaden żeliwny krzyż z danymi żołnierzy.

Jeden z takich krzyży, który przylegał do cmentarza, otrzymałem od byłego pracownika tartaku z prośbą o przekazanie go we właściwe miejsce. Z relacji tej osoby wynika, że na terenie tartaku leżało więcej takich krzyży. Szkoda, że teren byłego tartaku, przed wybudowaniem na nim sklepów, nie został sprawdzony przez detektorystów. Co ciekawe, żołnierz (August Koppel, Landsturm-Batl. Allenstein, zm. 12.11.1919), na którego grobie znajdował się omawiany tu krzyż, zmarł dopiero w 1919 roku. Świadczy to o tym, że lazaret funkcjonował jeszcze po zakończeniu wojny.

Pocztówki ze zbiorów M. Rawskiego i autora. 

Szpital powiatowy. Etappen Lazaret II, Ortelsburg

Szpital. Lazaret. Ze zbiorów M. Rawskiego. 

Stempel: Brief Stempel Reservelazarett Ortelsburg Abt. 2. 

Rok 1915. 

Reservelazarett Ortelsburg Abt. 2. 24.04.1915.

Reservelazarett Ortelsburg Abt. ? 11.08.1917.

Reservelazarett Ortelsburg Abt. 1.

Ortelsburg, 24 lipca 1916

Droga Mamo!

Właśnie otrzymałem Twój pierwszy list, za który dziękuję. Przesyłam Ci w załączeniu małą fotografię razem z kilkoma naszymi patriotami. Wyglądam na niej jak szeroko uśmiechnięty Japończyk, prawda? Obok mnie stoi pomocnik oficera policji. Wysłałem także drugie zdjęcie. Poza tym wszystko u mnie w porządku.

Serdeczne pozdrowienia,

Twój Willy

Nadawca:żołnierz Willi Becker, Res.-Lazarett I. Kreiskrankenhaus, Ortelsburg i. Ostpr.

Adresatka: Pani Henriette Becker, Bürgkauer Leipzig, Post Böhlitz-Ehrenberg. 

Reservelazarett, Ortelsburg, marzec 1916. 

Stempel: Brief Stempel Reservelazarett Ortelsburg Abt. 1.

Rok 1917. 

Wielbark w czasie wojny – zniszczony tartak

W 1910 roku prowadzenia młyna i tartaku przejęła po swoim zmarłym w 1908 roku ojcu 24-letnia Lisbeth Rischewska. Lisbeth energicznie przystąpiła do modernizacji zakładu. Kiedy wybuchła I wojna światowa, a w sierpniu 1914 roku do Wielbarka zbliżały się wojska carskie, rodzina Rischewskich zdecydowała się na ucieczkę. Po powrocie zastali spalony tartak, budynki gospodarcze i elektrownię. Młyn, który znajdował się po drugiej stronie rzeki, ocalał. W 1918 roku Lisbeth wyszła za mąż za Brunona Henkla, którego poznała za pośrednictwem czasopisma branżowego dla młynarzy.

Willenberg zur Kriegszeit - Die zerstörte Schneidemühle.

Verlag: Karl Mucke, Willenberg.

Obieg: Willenberg 15.07.1915.

Kriegslazaret Willenberg

Kuchnia polowa w Wielbarku

Katka wysłana przez osobę pracującą (służącą) w wielbarskim lazarecie. Stąd na awersie pocztówki znalazła się rzadka (widzę ją pierwszy raz) ogólna pieczątka tego lazaretu. Korespondencja pensjonariuszy lazaretu była stemplowana dwoma rodzajami innych pieczątek.

Östliches Kriegsbild – Eine Feldküche in Willenberg.

Wschodni obraz wojenny – Kuchnia polowa w Wielbarku.

Pocztówka ze zbiorów M. Rawskiego. 

Verlag:  Kohan & Co., G.m.b.H., Königsberg  I. Pr. u. Berlin.

31.9.15 (prawdopodobnie chodzi o 1.10.1915, bo 31 września nie istnieje).

Na pomoc i wszystko, co z tym związane. Tutaj jest w mocno zimnym lesie, wystarczająco dużo pracy. Często siedzimy przy zupie wodnistej. Mimo zimna życie było w miarę zdrowe. Dziś jest co prawda służba, ale poza tym miła niedziela.

Reservelazarett Willenberg