1 lutego 1860 roku działalność w Bartnej Stronie rozpoczął browar Juliusa Rundmanna

5 grudnia 1859 roku szczycieński landrat poinformował w tygodniku urzędowym, że Julius Rundmann z Mrągowa ma zamiar wybudować browar w Bartnej Stronie. Browar ten oficjalnie rozpoczął działalność 1 lutego 1860 roku. J. Rundmann sprzedawał piwo w beczkach, a także handlował słodem. Piwo z jego browaru (oraz z browaru Wickbold z Królewca) w butelkach sprzedawał w Szczytnie Fr. Sinagowitz. W 1861 roku J. Rundmann został wybrany na sołtysa Bartnej Strony. W pierwszej połowie lat 70. XIX wieku browar Rundmanna dzierżawił J. Pokroppa, a od 1 stycznia 1877 roku – August Kossak. W październiku 1877 roku browar Rundmanna reklamował swoje piwo, nie podając jednak nazwiska dzierżawcy. J. Rundmann prowadził browar jeszcze w 1887 roku. Prawdopodobnie w latach 90. XIX wieku nadal pełnił funkcję sołtysa, jednak działalności browarniczej już nie prowadził. Julius Rundmann należał do szczycieńskiego Związku Weteranów. Był odznaczony medalem Hohenzollernów, który przyznawano za lojalność w trakcie Wiosny Ludów, oraz Orderem Królewskim Korony IV klasy. Zmarł 12 lipca 1897 roku w wieku 70 lat. Został pochowany na cmentarzu w Bartnej Stronie obok zmarłej wcześniej żony Wilhelmine z domu Nitschmann. W trakcie drogi na cmentarz towarzyszyli mu liczni mieszkańcy, członkowie miejscowych stowarzyszeń oraz orkiestra szczycieńskiego batalionu strzelców, która zagrała chorał. J. Rundmann był samotnikiem, miał trudny charakter i bardziej się go obawiano, niż kochano. Mimo to cieszył się szacunkiem lokalnej społeczności. W 1898 roku w Bartnej Stronie, w miejscu wcześniejszego browaru J. Rundmanna, nowy browar wybudował Friedrich Daum z Biskupca.

Ortelsburger Kreisblatt, rok 1860. 

Ortelsburger Kreisblatt, rok 1860. 

Ortelsburger Kreisblatt, rok 1868.

Ortelsburger Kreisblatt, rok 1874.

Ortelsburger Kreisblatt, rok 1877.

Nekrolog Wilhelmine Rundmann. Ortelsburger Kreisblatt, rok 1897. 

Ortelsburger Kreisblatt, rok 1897.

Koźlaki

Wydaje mi się, że ulubionym piwem mieszkańców przedwojennego Szczytna był koźlak – dosyć mocne piwo o brązowym kolorze. W dawnej prasie można odnaleźć wiele ogłoszeń z nim związanych. Być może początki picia tego piwa w Szczytnie przypadają na połowę XIX wieku. Wówczas Fr. Siganowic oferował do sprzedaży piwo lodowe, czyli zapewne koźlaka lodowego. Święto koźlaka organizowali w Szczytnie między innymi F. J. Krebs (1897 r.) oraz Willi Fabricius w kawiarni Germania (1914 r.). Oprócz picia piwa i jedzenia kiełbasy podczas tych imprez słuchano występów muzycznych, najczęściej w wykonaniu kapeli szczycieńskich strzelców. Koźlaka dubeltowego warzono w szczycieńskim browarze Daumów. W 1914 roku w Ortelsburger Zeitung opublikowano ogłoszenie o rozpoczęciu jego produkcji. W styczniu 1926 roku w szczycieńskiej prasie ukazało się ogłoszenie, które pokazuje, jak ważne były koźlaki dla lokalnych piwoszy.

Szczytno, 4 stycznia 1926 r. Znów jest dostępne „pokojowe” piwo koźlak! Hurra – starzy smakosze uśmiechają się pod wąsem, a stała klientela w gospodach cieszy się! Z Berlina nadeszła wiadomość, że browary postanowiły ponownie warzyć piwo koźlak w dawnej, „pokojowej” jakości, z 16-procentową zawartością ekstraktu słodowego. Ostatni raz mogliśmy delektować się solidnym piwem koźlak w 1915 roku. Od tamtej pory z roku na rok stawało się ono coraz słabsze i bardziej rozwodnione – aż w końcu pozostała tylko jego nazwa. A kiedy nadchodził czas festiwalu koźlaka, musieliśmy wypijać niezliczone ilości „piwa zastępczego”, by w jakiś sposób poczuć ten „efekt na drogę”, który żartobliwie nazywamy miękkimi nogami w drodze do łóżka! Teraz ma się to jednak zmienić – w 1926 roku piwo koźlak powróci w swojej dawnej, dobrze znanej jakości! Trzeba będzie jednak uważać – w zależności od swojej kondycji lepiej pić je małymi łyczkami. Mój przyjaciel, który waży ponad 150 kg, zapewne potrzebuje solidnego kufla, ale dla mnie wystarczy mały kieliszek. Moc tego trunku może być bowiem porównywalna z nokautującym ciosem mistrza wagi ciężkiej Breitensprätera – po którym człowiekowi brakuje tchu przez co najmniej pół godziny!Zatem powoli szykujmy się na pierwszy festiwal piwa koźlak – zacznijmy spokojnie, a potem: Na zdrowie – Pokojowy Koźlak 1926!

Warto pamiętać, że koźlaki warzono w Szczytnie również po II wojnie światowej.

U Fr. Sinagowitza do nabycia: piwo lodowe (koźlak lodowy?), angielski porter, jamajski rum i wino reńskie. Rok 1855.

Ogłoszenie Schoena, który w budynku obok poczty prowadził sprzedaż piwa z browaru Juliusa Strebecka. Rok 1887. Poczta znajdowała się wówczas przy ulicy Cesarskiej, w miejscu gdzie później stał Central Hotel.

Ogłoszenie szczycieńskiego kupca J.F.  Luxa o sprzedaży piwa z berlińskiego browaru Berliner Bock-Brauerei Aktiengesellschaft. Rok 1899 rok.

W 1897 roku święto koźlaka zorganizował F. J. Krebs.

Ciastkarnia Germania, Bockbierfest. W. Fabricius. 22.02.1914 r. 

Der Ausstoss von Doppel-Bock-Bier hat begonnen. Schlossbrauerei Ortelsburg (w. Daum.)

Ogłoszenie o rozpoczęciu produkcji w browarze zamkowym Waltera Dauma koźlaka dubeltowego. 

Dopel-Bockbier in Gebinden, Sifons und Flachen empfiehlt Schlossbrauerei Ortelsburg. Rok 1925.

 

Podstawka do piwa: koźlak dubeltowy.