poniedziałek, 3 listopada 2025

Kościół katolicki

Gdyby prezentowana tu widokówka nie była podpisana, wiele osób zastanawiałoby się, jaką przedstawia miejscowość. Ukazano na niej wybudowany pod koniec XIX wieku, w Bartnej Stronie, kościół katolicki. Brakuje górnej partii wieży, która przykryta jest drewnianym dachem.
Kiedy ukazała się ta pocztówka? Początkowo myślałem, że może po pożarze z 7 czerwca 1905 roku. Tylko że wówczas podpisano by ją Beutnerdorf, a nie Ortelsburg. Oczywistym więc jest, że powstała w trakcie I wojny światowej, po tym jak 30 sierpnia 1914 roku kościół został ostrzelany przez niemiecką artylerię. Świątynia ma już naprawione uszkodzenia w murze i dachu. Z innego ujęcia wynika, że jej okna były zabezpieczone prowizorycznie deskami. Natomiast wieża zostanie odbudowana później — już w mniej ozdobnej formie, co pokażę w oddzielnym poście.
Po lewej stronie kościoła widoczny jest drewniany dom. Obecnie znajduje się tam wolna, należąca do kościelnej działki przestrzeń. Gdzie kończyła się wówczas kościelna działka, można łatwo sprawdzić — nadal stoi tam ostatni, widoczny również na omawianej tu pocztówce, słupek z czerwonej cegły.


Ortelsburg, Opr. Katholische Kirche.
Ze zbiorów M. Rawskiego. 

Fußartillerie Regiment von Liger ostpreußisches Nr 1, Königsberg

Jednoroczny ochotnik Fußartillerie Regiment von Liger ostpreußisches Nr 1, Königsberg.
P. Rosenow, Königsberg i/Pr.

niedziela, 2 listopada 2025

Wierzba

Chyba prawie każde miasto ma drzewo, przy którym ludzie chętnie się fotografują, a które dawniej często pojawiało się na widokówkach. W Szczytnie takim drzewem była rosnąca przy promenadzie, nad Jeziorem Domowym Małym, wierzba. Występuje ona na co najmniej kilkunastu pocztówkach.


Rok 1935.


Ortelsburg, Ostpr. - Partiem Haussee.
Verlag: Hans Andresen, Ortelsburg.
Ze zbiorów M. Rawskiego. 


Ortelsburg u. Blick auf Kath. Kirche.


Am kleiner Haussee.


Ortelsburg, Ostpr. Partie am Haussee.


Rysunek z albumu niemieckiego żołnierza.

Albumy fotograficzne

Jednym z najważniejszych, a zarazem moich ulubionych tematów w zbiorach są stare albumy fotograficzne. Zbieram te pochodzące z dawnych Prus Wschodnich i Mazur — zarówno najstarsze, z kartonowymi zdjęciami, jak i powojenne, należące do wojskowych oraz cywilów. Trafiają się zarówno obszerne tomy, jak i małe albumiki z fotografiami z jednej wycieczki. Część z nich jest w idealnym stanie, z ładnie opisanymi zdjęciami, ale mam też takie, w których fotografie są niepodpisane, a część z nich zaginęła.
W niektórych albumach znajdują się zdjęcia o dużej wartości historycznej, w innych — fotografie rodzinne, a czasem wręcz intymne. Warto pamiętać, że każdy album stanowi pewnego rodzaju całość. Niestety, część sprzedawców dzieli je na fragmenty, by osiągnąć większy zysk, dlatego kompletnych albumów na rynku jest coraz mniej. Wiele z nich opisałem już w osobnych artykułach, ale bez wątpienia wymagają jeszcze głębszych badań — z czasem moja wiedza na ich temat będzie coraz pełniejsza. O ile, oczywiście, zdołam to wszystko czasowo ogarnąć, bo do zbiorów wciąż trafiają nowe albumy, zestawy, luźne zdjęcia i inne przedmioty.
Bardzo bliska jest mi tak zwana archeologia fotografii — badanie tego, co widoczne na zdjęciu, na jego awersie i rewersie, rozpoznawanie ludzi i miejsc. Często korzystam z pomocy różnych osób, które za pośrednictwem Facebooka przekazują mi wiele cennych uwag dotyczących publikowanych przeze mnie zdjęć.
W starych albumach fotograficznych najbardziej fascynuje mnie chyba to, że ich pierwotni właściciele — na przykład niemieccy oficerowie i żołnierze — nigdy nie przypuszczaliby, że kiedyś jakiś Polak będzie je zbierał, badał i opisywał. Że będzie się nad tymi ludźmi zastanawiał, że w pewnym sensie stanie się jedynym, który o nich, o swoich dawnych wrogach, pamięta.


Cześć znajdujących się w moich zbiorah albumów foograficznych.


Album małżeństwa Banze — Erny i Maxa Willego — mieszkających w głębi Niemiec, którzy w 1936 roku przyjechali na Mazury, by zwiedzić region i odwiedzić rodzinę Erny w domu Kuschinski.


Album ze stalagu w Olszynku (Stalag I B Hohenstein), w którym zginęło około 50 tys. ludzi. Prawdopodobnie należał on do zastępcy komendanta obozu. Album ten ma ogromną wartość historyczną


Koty z albumu niemieckiego żołnierza z Kętrzyna.


Album z patriotycznej wycieczki śladami I wojny światowej i plebiscytu na Mazurach oraz Warmii. Należał do osoby, która przyjechała do Prus Wschodnich z głębi Niemiec.


Zachowany w idealnym stanie album ze zdjęciami dziewcząt ze szkoły przywódczyń Bund Deutscher Mädel — żeńskiej sekcji nazistowskiej organizacji młodzieżowej Hitlerjugend — z miejscowości Bajdy (niem. Boyden) w powiecie iławskim, gmina Zalewo. Rok 1937.


Albumik ze zdjęciami szesnastowiecznych odznaczeń (elementów łańcucha) Bractwa Kurkowego z Kętrzyna. Fotografie w nim zawarte wykonano w 1944 roku. W roku następnym wszystkie przedstawione na nich przedmioty, z wyjątkiem jednego, zaginęły.

Licznyj znak - 16 Ładoskiego Pułku Piechoty

Sformowany 29 czerwca 1708 roku za panowania Piotra I Wielkiego, rozformowany w 1918 roku. Wchodził w skład 2 Brygady 4 Dywizji Piechoty 6 Korpusu Armijnego z dyslokacją w Zambrowie. Brał udział w wojnach napoleońskich. Na początku I wojny światowej uczestniczył w bitwie pod Tannenbergiem.


16 Ładożski Pułk Piechoty, 5 rota, nr 81.

Rudolf Roeckner

Portret Rudolfa Roecknera — rysunek z 1912 roku autorstwa jego młodszego brata, Ulricha Roecknera. Friedrich Robert Emil Rudolf urodził się na Mazurach, w Strzałowie. W okresie międzywojennym mieszkał w Sopocie.


Promenada

Można powiedzieć, że żołnierze rosyjscy mieli znaczący wpływ na to, jak wygląda współczesne Szczytno. Zniszczyli miasto w sierpniu 1914 roku, a następnie — choć w nieco mniejszym stopniu — powtórzyli to w 1945 roku. Podczas I wojny światowej, przy pomocy jeńców z armii carskiej, zbudowano także promenadę wokół Jeziora Domowego Małego, obsadzoną kasztanami.

Na pierwszym planie widać promenadę, pośrodku — Jezioro Domowe Małe, a w tle część dawnej Bartnej Strony z kościołem katolickim, która wówczas nosiła już nazwę ulicy Yorcka.


Ortelsburg, Ostpr. Promenade am See. 
Photographie u. Verlag  Conrad Junga, Berlin-Steglitz.
Obieg: Ortelsburg, 12.01.1930.