Rumy

Rumy lokowano w 1557 roku jako wieś czynszową. Zasadźcą był Paweł Kozak z Mikosz, który otrzymał 10 włók sołeckich. W 1663 r. wieś została wydzierżawiona pułkownikowi Krzysztofowi Albrechtowi von Schönaich. W latach 1709-1711  Rumy dotknęła zaraza dżumy. Wolnizny powstałe na skutek zarazy obsadzone zostały asekurantami, którzy otrzymywali pustki i czasowe zwolnienie z podatków w zamian za późniejszy, wysoki czynsz. 

W 1849 r. Gottlieb Groß kupił w Rumach kawałek gruntu. Groß jest uważany za pierwszego baptystę na Mazurach. W 1857 r. odbył się w Rumach pierwszy na Mazurach chrzest baptystów. W 1861 r. założono tu pierwszą mazurską gminę baptystów. Rok później liczyła już ona około 200 wiernych. W 1864 r. wybudowano dom modlitewny, który przetrwał do naszych czasów, ale jest niestety mocno zeszpecony dobudówką i styropianem. Z Rum baptyści rozpoczęli rozprzestrzeniać się na całe Mazury. W 1865 r. prawie połowa mieszkańców wsi wyjechała do Rosji na Wołyń, a stamtąd w 1890 r. większość wyjechała do Ameryki Północnej. Baptyści w Rumach kontynuowali działalność pod kierownictwem Friedricha Kottkego. W 1867 r. gmina liczyła 377 wiernych, a dwa lata późnej około 500. W 1878 r. skupiała 1300 osób z 80 miejscowości. Z zakładanych przez gminę w Rumach stacji duszpasterskich narodziły się nowe gminy. Z czasem centralnym ośrodkiem baptystów na południowych Mazurach stało się Szczytno. Przed I wojną światową gmina w Szczytnie nosiła oficjalną nazwę: „Gmina Rumy z siedzibą w Szczytnie”.  Baptyści w Rumach od połowy XIX w. posiadali własny cmentarz. 

W 1840 r. wieś została podzielona na dwa sołectwa (Rumy A i Rumy B). W tej jednej z najdłuższych na Mazurach ulicówek zachowało się kilka ciekawych budynków mieszkalnych i gospodarczych, między innymi młyn i kuźnie. 

Właścicielami młynów przed wojną byli: Wilhelm Dörk i Poppek. Pierwszy młyn był napędzany silnikiem gazowym, drugi silnikiem spalinowym.  

W połowie XIX w. w 1855 r. dzierżawcą karczmy był Żyd Joseph Marulinsky. 

W 1937 r. odsłonięto pomnik mieszkańcom poległym w trakcie I wojny światowej.

Młyn

Kaplica baptystów

Kuźnia

W tym miejscu stał pomnik poświęcony mieszkańcom wsi poległym w trakcie I wojny światowej. 

Cmentarz ewangelicki znajdujący się w polach na południowy-zachód od środka wsi. 

Kwatera wojenna na cmentarzu ewangelickim, zlokalizowanym po wschodniej stronie drogi do Łupowa. Miejsce pochówku trzech cywilnych ofiar I wojny światowej.